Krzyż Wojenny za Zasługi Cywilne. Multimedia w Wikimedia Commons. Krzyż Zasługi Wojskowej ( niem. Militärverdienstkreuz, skrót: MVK) – austriackie i austro-węgierskie (od 1867 roku) odznaczenie za zasługi wojskowe, nadawane oficerom w latach 1849–1918. W 1914 roku podzielony na trzy klasy. noszony na szyi przez katolika ★★★ PALIUSZ: pas noszony przez papieża ★★★★ PŁASZCZ: noszony jesienią i wiosną ★★ KAPTORGA: u Słowian woreczek z relikwiami noszony na szyi ★★★★★ galapagos1234: SOMBRERO: kapelusz noszony w Hiszpanii ★★★ TALIZMAN: noszony na szczęście ★★★ WISIOREK: ozdobny, noszony na W dowód wdzięczności za pielgrzymkę Jana Pawła II do Polski w 2002, Bernardyni ufundowali w 2003 nową sukienkę dla obrazu Matki Bożej Kalwaryjskiej, na której znajduje się podarowany przez Ojca Świętego perłowy pektorał (ozdobny krzyż noszony na piersi przez wyższe duchowieństwo), sukienka ma nawiązywać do tradycyjnego wzoru dla ochrony w czasie pracy noszony ★★★★ KOSZYK: noszony w sklepie spożywczym ★★★ KUBRAK: męski kontusz noszony przez służbę w XVIII w. ★★★ SURDUT: krótki, obcisły płaszcz noszony w XVII-XIX w. ★★★ MEDALIK: noszony na szyi przez katolika ★★★ PALIUSZ: pas noszony przez papieża ★★★★ PRAESUL: kapłan NIEMATERIALNE DZIEDZICTWO KULTUROWE. Doświadczenia w ochronie krajów Europy Środkowej i Wschodniej oraz Chin, Warszawa 2017 Znakiem identyfikacyjnym zakonu był początkowo tylko biały płaszcz noszony nad białym habitem. Później (z okazji II wyprawy krzyżowej 27 kwietnia 1147 roku) płaszcz ten został oznaczony czerwonym krzyżem na lewym ramieniu przez papieża Eugeniusza III. Krzyż (najpierw równoramienny) został później przekształcony w łapowy. OIJ6s. Oficium – układ modlitw (głównie odnosi się do Liturgii Godzin), który obowiązuje każdego dnia w całym Kościele. Oktawa – (łac. octo – osiem) to przedłużenie obchodów największych uroczystości roku liturgicznego na osiem dni, albo tylko na ósmy dzień tego obchodu. Olej chorych – (oleum infirmorum) olej poświęcany przez biskupa w Wielki Czwartek w czasie tzw. Mszy Krzyżma św. w kościele katedralnym. Może być jednak każdorazowo poświęcany przez prezbitera w momencie sprawowania sakramentu namaszczenia chorych, do którego olej ten służy. Ołtarz – jest to stół, na którym składa się Najświętszą Ofiarę i przy którym rozdziela się Ciało Pańskie. Omoforion – oznaka biskupa w kościele bizantyjskim jest to odpowiednik paliusza. Opactwo – samodzielny, kanonicznie utworzony klasztor, kierowany przez opata. Opat – nazwa przełożonego wspólnoty mnichów. Opatrzność Boża – to nieustanne działanie Boga, który z troską i miłością opiekuje się tym co stworzył. Opętanie – poddanie silnemu wpływowi złego ducha, człowieka, czy nałogu, także własnym żądzom i niegodziwym zapędom. Oracja – uroczysta formuła, którą kapłan zamyka modlitwę. W codziennej liturgii są to: kolekta, modlitwa nad darami i modlitwa po komunii św. Orantka (lub postawa oranta) – postawa modlitewna, wywodząca się już ze starożytności, nie tylko chrześcijańskiej. Polega na staniu w wyciągniętymi w górę rękoma i zwróceniem głowy w kierunku nieba. Spotykana już na malowidłach naściennych w katakumbach, symbolizowała duszę na zawsze już wpatrzoną w chwałę Boga. Zbliżoną do niej postawę przyjmuje kapłan we Mszy świętej stojąc z rozłożonymi rękami np. w czasie prefacji. Orate fratres – (łac. módlcie się bracia) zwrot kierowany ku wiernym przez kapłana po przygotowaniu darów, zachęcający do modlitwy. Także; nazwa księgi z tekstami modlitwy wiernych (nie jest to jednak księga liturgiczna w ścisłym znaczeniu). Oratorium – potocznie miejsce na skupienie i modlitwę. Jak również doniosłe dzieło wokalno instrumentalne inspirowane ważnymi wydarzeniami ewangelicznymi. Ordo – (łac. porządek) ustalony porządek obchodów liturgicznych. Także: księga (lub książka) zawierająca ten porządek (ściśle określana: ordinarium). Ordo missae – układ obrzędów i tekstów mszy św. Tworzył się przez wiele wieków, często podlegał reformom liturgicznym. Obecne ordo missae jest wynikiem dwóch największych reform w liturgii, dokonanych za Piusa V (XVI w.) oraz Pawła VI (XX w.). Ordynacja – inaczej święcenia. Ordynariusz – przełożony kościelny (biskup, generał, prowincjał) posiadający władzę rządzenia w Kościele lokalnym. Oremus – z łac. módlcie się. Orędzie wielkanocne – inaczej hymn Exsultet. Organista – osoba grająca w czasie celebracji na organach; akompaniuje śpiewowi w czasie liturgii. Organista wykonuje prawdziwą funkcję liturgiczną (KL 29). Organy – instrument klawiszowy, mający pierwszeństwo w liturgii Kościoła rzymskiego. Ornat – (łac. ornatus – ozdobny) wierzchnia, bogato zdobiona szata liturgiczna, zastrzeżona dla prezbiterów i biskupów. Używana podczas sprawowania Mszy św. w kolorze dnia. Ostatnie namaszczenie – niewłaściwa, nieużywana już nazwa określająca niegdyś sakrament namaszczenia chorych. Ostensorium – inaczej monstrancja. Ostiariat – jedna z posług udzielanych niegdyś na drodze do święceń prezbiteratu alumnom seminariów. Zadaniem ostiariusza była troska o budynek kościelny. Funkcja ta została zniesiona w 1972 roku przez Pawła VI dokumentem Ministeria quedam. Oznaki czci – w liturgii gesty symbolizujące i ukazujące nasz szacunek i hołd składany określonym przedmiotom, obrazom, osobom. Są to przyklęknięcia, inklinacje oraz okadzenia. P Paliusz – wełniany pas, odpowiednio zszyty, zakładany na barki opadający na tułów. Symbol władzy arcybiskupiej oraz znak łączności z Papieżem. Palka – usztywniony kawałek materiału nakładany na kielich, by do jego zawartości nie dostało się nic niepożądanego. Papież – najwyższy zwierzchnik, głowa Kościoła Katolickiego, biskup Rzymu, następca św. Piotra. Parafia – najmniejsza terytorialnie jednostka organizacji duszpasterskiej Kościoła. Jej zwierzchnikiem jest proboszcz. Paramenty – ogół przedmiotów używanych w czasie sprawowania liturgii. Należą do nich naczynia lit., szaty. Paruzja – (gr. parousia) tak określamy ponowne przyjście Chrystusa na końcu czasów, sąd ostateczny. Pascha – (hebr. Pesah – przejście) według tradycji noc poprzedzająca wyjście Izraelitów z Egiptu, ale także jako „baranek ofiarny” składany w to święto. Paschał – świeca symbolizująca zmartwychwstałego Chrystusa. Poświęcona i zapalona w Wielką Sobotę płonie przez cały Okres Wielkanocny, także na początku i końcu ludzkiego życia – podczas chrztu i pogrzebu. Pasja – inscenizacja muzyczno-teatralna misteriów męki i śmierci Jezusa. Pasterka – uroczysta Msza święta, odbywająca się wg tradycji o północy Uroczystości Bożego Narodzenia. Podczas niej witamy Boga Syna który przyjął ludzką postać. Pastor – tytuł duchownych w niektórych wyznaniach protestanckich. Pastorał – laska pasterska, oznaka godności biskupiej i starożytny symbol jego władzy, używany podczas uroczystych liturgii. Pastorałka – rodzaj pieśni Bożonarodzeniowej, jej pochodzenie przypisuje się pogańskiej tradycji. Patena – naczynie liturgiczne, na którym składanie jest ciało pańskie, na korporale, a także tacka używana przy rozdzielaniu Komunii św. w celu uniknięcia profanacji. Patriarchat – tytuł najważniejszych diecezji w Kościele, których biskupi posiadają szczególną władzę na pozostałymi biskupstwami terenu. Patron – to święty obrany za opiekuna osób, stanów, zawodów, kościołów, krajów, miast itp. a także orędownik u Boga w szczególnych okolicznościach. Pątnik – pielgrzym. Pektorał – ozdobny krzyż z relikwiami, noszony na łańcuchu przez dostojników Kościoła. Penitencjały – istniejące niegdyś księgi zawierające katalogi grzechów z odpowiadającymi im rodzajami pokut. Penitencjarz – biskup, którego zadaniem jest słuchanie spowiedzi w kościele katedralnym. Posiada władzę rozgrzeszania z tych kar kościelnych, które nie są zastrzeżone dla Stolicy Apostolskiej. Peregrynacja – w pierwotnym znaczeniu pielgrzymka odbywana w celach religijnych, ale także nawiedzanie świątyń przez obrazy oraz relikwie świętych. Perykopa – wybrany fragment z Pisma św. przeznaczony do czytania i rozważania podczas Mszy św. lub nabożeństwa. Piekło – stan ostatecznego i wiecznego potępienia duszy, całkowite zerwanie łączności z Bogiem. Pierścień biskupi – oznaka (insygnium) władzy biskupiej. Przyjmowany przez biskupa w chwili święceń jest przez niego noszony stale na znak „poślubienia” swojej diecezji. Pieta – w sztuce chrześcijańskiej ukazanie ciała zmarłego Chrystusa spoczywającego na ramionach (lub kolanach) Matki Bożej, po zdjęciu z krzyża. Pismo Święte – zbiór ksiąg napisanych pod natchnieniem Ducha Świętego. Stanowi depozyt wiary, w którym zawarte jest całe Boże Objawienie. Piuska – nakrycie głowy osób konsekrowanych zakrywające tonsurę. Dawniej noszone przez wszystkich duchownych, obecnie przez niektórych zakonników i osoby z wyższymi święceniami. Pogrzeb – uroczysty obrzęd towarzyszący grzebaniu zmarłych. Składają się nań słowa, gesty i postawa uczestników uroczystości, które odpowiadają ich przekonaniom. Pokropienie – patrz: aspersja. Pokuta – akt samozaparcia podejmowany jako zadośćuczynienie za grzechy, lub jako umartwienie, konieczne w programie chrześcijańskiego doskonalenia. Pontyfikał – księga zawierająca opis i teksty celebracji sprawowanych przez biskupa. Zawiera okolicznościowe błogosławieństwa, obrzędy i sakramenty takie jak bierzmowanie, święcenia, poświęcenia kościoła i ołtarza, dzwonów. Pontyfikat – okres rządów jednego papieża. Pochodzi od określenia łac. pontifex – kapłan, jakim obdarza się papieża. Pop – potoczna, kolokwialna nazwa księdza prawosławnego. Wyróżnia go czarna sutanna, długa broda i czarny kołpak na głowie – maforinem. Nie jest obowiązany do życia w celibacie, jednak po otrzymaniu święceń nie może już się żenić. Portal – w architekturze ozdobne wykończenie wejścia do świątyni lub budynku niesakralnego. Portatyl – nisza w ołtarzu, w której umieszcza się relikwie (dziś nie ma już obowiązku posiadania w ołtarzu relikwii). Posługi – udzielane przez biskupa zezwolenia na pełnienie określonych funkcji przez alumnów seminariów. Z dotychczasowych wielu posług odnowa posoborowa zachowała dwie posługi, które przyjmują alumni seminarium: lektorat i akolitat. Post – forma pobożności, pokuty, polegająca najczęściej na dobrowolnym odmawianiu sobie pokarmu (mięsa, słodyczy, uczucia sytości) i przyjemności. Post eucharystyczny – nakaz powstrzymywania się na godzinę przed przyjęciem Komunii świętej płynów i pokarmów. W przypadkach zdrowotnych odstępuje się od tej zasady. Poświęcenie – to sakramentalia odnoszące się do błogosławieństwa rzeczy. Powołanie – to wewnętrzny głos, zamysł Boży względem człowieka co do jego życia i rozwoju. Powołanie jest kojarzone ze stanem duchownym, ale także powołaniem jest życie w rodzinie, w samotności czy wykonywanie określonego zawodu. Prałat – dzisiaj tytuł honorowy, nadawany przez Ojca Świętego zasłużonym kapłanom. Wiąże się z nim prawo noszenia oznak prałackich. Prawo Kanoniczne – obowiązujące w Kościele normy postępowania, usankcjonowane przez Kodeks Prawa Kanonicznego (Codex Iuris Canonici), którego najnowsza wersja pochodzi z 1983 roku. Prawosławie – ortodoksyjny Kościół chrześcijański, powstały w wyniku rozłamu w 1054 roku. Precesy – prośby w Liturgii Godzin. Prefacja – zmienna cześć Wielkiej Modlitwy Eucharystycznej. Następuje po modlitwie nad darami a kończy ją śpiew Sanctus. Uwzględnia przeżywane tajemnice dnia. Najczęściej jest śpiewana przez kapłana a capella. Prepozyt – członek kapituły katedralnej. Prezbiter – osoba konsekrowana, która przyjęła święcenia kapłańskie. Prezbiterium – architektoniczna cześć kościoła, w którym znajduje się ołtarz oraz gdzie przebywa kapłan i asysta liturgiczna podczas sprawowania Mszy świętej. Proboszcz – kapłan stojący na czele parafii. Jego głównym zadaniem jest duszpasterstwo, troska o sprawy wiernych oraz piecza nad dobrami parafii. Procesja – liturgiczna, bądź pozaliturgiczna postawa wiernych, przez którą wyraża się charakter ludu bożego zdążającego do niebieskiej ojczyzny. Profanacja – akt świętokradztwa, polegający na znieważeniu osób, miejsc i rzeczy poświęconych Bogu poprzez ich zniszczenie, nadużywanie lub zawłaszczenie z chęci ubliżenia Bogu. Profesja zakonna – publiczne złożenie ślubów zakonnych; bądź czasowych (możliwych do zerwania) bądź wieczystych. Proprium – określenie stosowane na pewne zmienne teksty Mszy św. (tropy, sekwencje) używanych lokalnie; w poszczególnych tylko diecezjach, regionach czy prowincjach zakonnych. Proprium missae – określenie zmiennych tekstów Mszy świętej: introit, psalmu responsoryjnego, sekwencji, ofertorium, modlitwy po komunii. Prostracja – inna nazwa leżenia krzyżem; jednej z postaw liturgicznych. Protestantyzm – ogół chrześcijańskich wspólnot kościelnych, powstałych w wyniku reformacji w XVI w. nie uznających zwierzchnictwa papieża oraz odrzucających w różnym stopniu doktrynę Katolicką. Prozelityzm – nawracanie innych na wiarę. W świetle XX w. ekumenizmu pojęcie negatywne. Prymas – godność kościelna z nadania papieża, od wieków związana z pewnymi stolicami biskupimi. Prymicje – pierwsza Msza święta nowo wyświęconego kapłana w rodzinnej parafii. Przeistoczenie – transsubstancjacja (przemiana, zmiana substancji, istoty, przy zachowaniu postaci) chleba w Ciało i wina w Krew Pańską, które ma miejsce w czasie Eucharystii. Przyklęknięcie – gest liturgiczny polegający na oddaniu czci przez dotknięcie kolanem posadzki. Psalm – w liturgii jest to (zazwyczaj śpiewany) fragment z Pisma Świętego pomiędzy czytaniami. Psalmodia – układ psalmów do danej modlitwy Liturgii Godzin. Psałterz – księga psalmów, z jedna z ksiąg kanonicznych Starego Testamentu. Psałterzysta – ministrant, kleryk lub osoba świecka wykonująca śpiew psalmu podczas Mszy świętej. Pueri cantores – inaczej schola śpiewacza, złożona z chłopców. Pulpit – w swojej obecnej formie nazywany także amboną. Miejsce czytania Słowa Bożego. Puryfikacja – (łac. puro – czyszczę) obmycie naczyń liturgicznych, w których spoczywały postacie eucharystyczne z pozostałości po nich (kropli Krwi Pańskiej i okruchów Ciała) i wytarcie ich bielizną kielichową (puryfikaterzem). Puryfikaterz – bawełniany ręczniczek służący do osuszania naczyń liturgicznych po usunięciu z nich Ciała i Krwi Pańskiej. Puszka – także cyborium, duży kielich, bądź mniejsze naczynie przeznaczone do przechowywania konsekrowanego chleba. Pyxis – mała puszka do przechowywania komunikantów w bursie. R Racjonał – (łac. rationale) – specjalny rodzaj ozdobnego paliusza, nadawanego przez papieża wybranym stolicom biskupim. Rada duszpasterska – mianowany przez biskupa zespół wiernych: osób konsekrowanych oraz osób świeckich do spraw dotyczących posługi duszpasterskiej i apostolatu świeckich w diecezji. Rada kapłańska – zespół kapłanów, stanowiący radę biskupa reprezentującą wszystkich kapłanów diecezji. Posiada głos doradczy. Raj – w Księdze Rodzaju cudowny ogród, Eden, stan nieśmiertelności i nieskazitelności. Miejsce harmonijnego życia człowieka z Bogiem i przyrodą. Refektarz – pomieszczenie zakonne lub seminaryjne, w którym spożywa się posiłki oraz odbywa walne zgromadzenia. Regina caeli – pieśń „Królowo Nieba wesel się”. Jedna z antyfon śpiewanych w okresie Wielkanocnym. Rektor – kapłan opiekujący się z polecenia biskupa kościołem, który nie jest kościołem parafialnym i nie jest własnością żadnego zakonu. Nie posiada jednak uprawnień proboszczowskich. Relikwiarz – naczynie liturgiczne służące do przechowywania, adorowania oraz oddawania czci relikwiom. Relikwie – (łac. relniquo – pozostawiać) pozostałości szczątków, a także przedmiotów bezpośrednio związanych z życiem świętych. Requiem – dawniej nazwa Mszy świętej żałobnej. Odnosił się do liturgicznych utworów muzycznych, części zmiennych, stosowanych w liturgii pogrzebowej. Requiescat in pace – łac. niech spoczywa w pokoju. Responsorium – (łac. responso – odpowiadam) forma odpowiedzi ludu wiernego na Słowo Boże. We Mszy św. najlepiej widoczna w psalmie responsoryjnym, gdzie lud odpowiada refrenem na psalm wykonywane przez psałterzystę. R. występuje także w Liturgii Godzin. Retabulum – ozdobna nadbudowa ołtarza przedpoborowego (przysuniętego do ściany), szczególnie rozwinięta w epoce baroku. Rezurekcja – (łac. resurrectio – zmartwychwstanie). To procesja kończąca celebrację Wigilii paschalnej. Jest ona uroczystym oznajmieniem zmartwychwstania Chrystusa. Rokieta – strój chórowy prałatów zbliżony wyglądem do komży o wąskich rękawach. Roraty – śpiew na wejście Mszy św. wotywnej o Matce Bożej w Adwencie („Rorate caeli desuper”). Nazwa zwyczajowa Mszy św. adwentowej, podczas której świątynia jest pogrążona w ciemnościach, a światło zapalane jest podczas śpiewu „Gloria”. Przygotowuje do czasu narodzenia się Chrystusa. Różaniec – jego początki sięgają XII w. (rozpowszechniony w XVI w.) i zwyczaju wielokrotnego powtarzania modlitw. Różaniec łączy modlitwę ustną z myślą. Jest rozważaniem dzieła zbawienia w oparciu o tajemnice życia Jezusa i Jego Matki, któremu towarzyszy odmawianie modlitw „Ojcze nasz”, „Zdrowaś Maryjo” oraz „Chwała Ojcu”. Rubryka – (od łac. ruber – czerwony) napomnienia, objaśnienia i zasady sprawowania obrzędów liturgicznych, znajdujące się obok tekstów wypowiadanych na głos w księgach liturgicznych. Nazwa pochodzi od koloru, w jakim się je zapisuje (na czerwono). Rubryk nigdy nie czyta się na głos. Ryt – (łac. ritus) obrządek. Rytuał – księga liturgiczna regulująca sposób odprawiania obrzędów liturgicznych – przede wszystkim sakramentów i sakramentaliów. S Sacrarium – dawna nazwa zakrystii (stąd nazwa „zakrystia”). Kiedyś Najświętszy Sakrament przechowywano w zakrystii. Sacrosanctum concilium – Konstytucja o Liturgii Świętej Soboru Watykańskiego II z 4 grudnia 1963 roku. Jest podstawą posoborowej odnowy liturgii. Oznacza się ją skrótem KL. Sacrum – (łac. sacer – święty) coś świętego, wobec czego należy zachować szacunek, powagę. Sakra – określenie stosowane na przyjęcie święceń episkopatu (biskupich). Sakrament – szczególny znak działania Bożej łaski w życiu człowieka. W sakramencie wyróżniamy jego formę i materię (zazwyczaj słowa). Sakramenty działają mocą samego sprawowania (zasada: ex opere operato) nie zależą od predyspozycji (stanu) moralnego tak sprawującego jak i przyjmującego sakrament; można jednak przyjąć do niegodnie. Wyróżniamy siedem sakramentów: chrzest, bierzmowanie, eucharystia (tzw. sakramenty wtajemniczenia – inicjacji chrześcijańskiej), namaszczenie chorych, pokuty (sakramenty uzdrowienia), kapłaństwo małżeństwo (sakramenty posłania lub w służbie komunii). Sakramentalia – znaki święte ustanowione przez Kościół na wzór sakramentów, ich zadaniem jest uświęcenie różnych sfer życia ludzkiego. Spośród nich wyróżniamy błogosławieństwa, poświęcenia i egzorcyzmy. Sakramentarz (sakramentarium) – najstarsza księga liturgiczna, zawierająca teksty Mszy św., formularze, różne modlitwy, obrzędy udzielania sakramentów i błogosławieństw. Salezjanie – Towarzystwo Salezjańskie, zał. przez św. Jana Bosko. Zgromadzenie zajmujące się wychowaniem młodzieży, szczególnie zaniedbanej z ubogich warstw społ. Salve Regina – łac. Witaj, Królowo – znana antyfona maryjna, opiewająca Matkę Bożą, jako Matkę Miłosierdzia. Antyfona ta śpiewana jest na zakończenie Komplety. Samowychowanie – praca nad sobą, nacisk na własny rozwój duchowy, doskonalenie wrodzonych talentów otrzymanych od Boga. Sanctus – śpiew „Święty, Święty, Święty”. Wykonywany w liturgii po prefacji, przed epiklezą. Sanhedryn – gr. zgromadzenie; była to żydowska rada posiadająca władzę religijną i polityczną, reprezentująca naród wybrany Sanktuarium – jest to „miejsce święte”, obecnie pojmuje się jako świątynię, w której za zgodą biskupią, mogą przybywać wierni i w szczególny sposób wypraszać łaski za wstawiennictwem świętych. Sarkofag – gr. pochłaniający ciało; kamienna trumna, często zdobiona, zawierająca epitafium, sceny z życia bądź podobiznę zmarłego. Satanizm – termin określający ogół systemów, przekonań, religii, czczących szatana jako najwyższą istotę. Sąd Kościelny – sąd powoływany przez biskupa, który rozpatruje sprawy sumienia oraz dóbr materialnych, najwyższym sądem kościelnym jest Sygnatura Kościelna oraz Penitencjaria Apostolska. Sąd Ostateczny – paruzja; powtórne przyjście Jezusa Chrystusa na ziemię. Będzie to ostateczny i publiczny sąd nad wszystkimi rozumnymi istotami. Schizma – termin określający podziały w Kościele Katolickim, schizma powstaje, gdy odłam Kościoła przypisuje sobie jego autorytet i praworządność. Schola (schola cantorum) – zespół śpiewaczy; kiedyś tylko męski, dziś także żeński lub mieszany, który wykonuje śpiewy liturgiczne w czasie sprawowania celebracji. Niegdyś tworzono je tylko w Rzymie; z czasem nakazywano ich tworzenie przy katedrach i przy większych kościołach. Dziś jego funkcje pełni bardziej grupa zwana pueri cantores. Według KL 29 zespół taki „także pełni prawdziwą funkcję liturgiczną”. Secreta – we Mszy św.; używane dawniej określenie modlitwy przed rozpoczęciem prefacji, wypowiadanej po cichu przez kapłana. Dziś jest to modlitwa nad darami (oratio super oblata). Sedillia – miejsce siedzące na prezbiterium przeznaczone dla celebransa, kapłanów koncelebrujących oraz służby liturgicznej (w szczeg. diakona i akolity). Sekta – łac. kierunek, droga; termin określający ruchy, grupy religijne, których nauka jest niezgodna z przekazem Kościoła, często działając pejoratywnie na jego wizerunek, mając na celu bardzo często cele zarobkowe. Sekularyzacja – laicyzacja; pierwotnie działania dążące do wyrwania się z władzy kościoła. Współcześnie ogół działań darzących do wyparcia wszelkich religii z życia publicznego. Sekwencja – (łac. sequentia – dosł. „ciag dalszy”) – śpiew wykonywany przed aklamacją alleluja . Jest to szczególnie uroczysty, świąteczny śpiew. Niegdyś istniała bardzo duża liczba sekwencji; odnowa posoborowa (Mszał z 1970 r.) zniosła większość z nich, pozostawiając tylko dwie: sekwencję na Niedzielę Zmartwychwstania Pańskiego (można ją wykonywać przez całą oktawę) oraz sekwencję do Ducha Św. na Niedzielę Zesłania Ducha. Sekwencjarz – księga zawierająca spis sekwencji w układzie roku liturgicznego. Seminarium duchowne – instytucja kościelna, mająca za zadanie przygotowanie kandydatów do stanu kapłańskiego. Zakładająca wieloletnią, szczegółową formację, umysłową i duchową przyszłych duchownych. Septuaginta – łac. siedemdziesiąt; pierwsze tłumaczenie hebrajskiej Biblii na język grecki. Nazwa pochodzi od liczby siedemdziesięciu tłumaczy dokonujących translacji tekstu. Skład Apostolski – Apostolskie Wyznanie Wiary; leg. formuła ułożona przez Apostołów, pierwotnie miało bardzo wielkie znacznie, było symbolem chrześcijan. Skromność – jest obiektywną, trzeźwą oceną własnych zalet, możliwości i dostosowaniem ich do własnego sposobu bycia. Skrutynia – (od łac. scrutare – badać, sprawdzać) pouczenia dawane katechumenom przygotowującym się do chrztu, mające sprawdzać ich zdatność i motywacje przed przyjęciem chrztu św. Dziś skrutynia mają miejsce podczas obrzędów chrztu dorosłych. Słowo Boże – część Objawienia, znajdująca się w Biblii czyli w Piśmie Świętym. Sobór – s. powszechny, ekumeniczny, specjalne spotkanie wszystkich biskupów świata Kościoła Katolickiego odbywające się pod przewodnictwem papieża. Sobór jest głównym wyznacznikiem zmian w Kościele na płaszczyźnie doktryny wiary, moralności, liturgii. Jeśli papież umrze w jego trakcie, obrady zostają zerwane. Spowiednik – szafarz sakramentu pokuty i pojednania; może nim być jedynie kapłan (tj. prezbiter lub biskup), który otrzymał jurysdykcję do spowiadania. Na mocy postanowienia KPK, Kan. 983 zobowiązany jest on do zachowania całkowitej tajemnicy spowiedzi, odnoszącej się do jakiegokolwiek wymiaru i części spowiedzi. Spowiedź – sakrament pokuty; najważniejszy akt penitenta, bezpośrednie wyznanie grzechów i podsumowanie stanu swojego sumienia Bogu za pośrednictwem kapłana. Aby spowiedź była ważna należy się do niej dokładnie przygotować, a także zastosować się do wskazań spowiednika. Stalle – drewniane lub kamienne, zazwyczaj bardzo ozdobne ławy, siedzenia przeznaczone dla kanoników, kapituł i mnichów, ustawione po obu stronach prezbiterium. Stipes – podstawa, na której spoczywa mensa ołtarza; winna być wykonana ze szlachetnego materiału. Stolica Apostolska – ogół instytucji zarządzających (w sensie administracyjnym) całym Kościołem Rzymskim – Kuria Rzymska, w imieniu papieża. Stolica Apostolska mieści się w Watykanie. Stuła – długi pas materiału, przewieszony przez kapłana przez szyję. Symbol urzędu kapłańskiego. Kolor stuły zależy od koloru liturgicznego dnia, bądź rodzaju udzielanego sakramentu. Diakon nosi stułę przełożoną przez ramię, spiętą u dołu. Stygmaty – łac. stigma, znak; nadzwyczajne zjawisko psychofizyczne, wyciśnięte na ciele – rany umiejscowione w miejscu ran Jezusa, pojawiają się samorzutnie i tak samo znikają. Upodabniają człowieka do cierpiącego Chrystusa, stygmaty nie świadczą o świętości osoby, ale mogą do niej prowadzić (np. św. o. Pio). Stypendium mszalne – dar ofiarowany z okazji odprawienia Eucharystii w określonej, podanej przez ofiarodawcę intencji. Praktyka składania stypendium mszalnego sięga II w. Subdiakon – jedno ze zniesionych w 1972 roku tzw. święceń niższych. Subdiakon był ustanawiany do pomocy celebransowi i diakonowi podczas liturgii. W ubiorze i zadaniach był bardzo zbliżony do diakona; nosił zamiast dalmatyki tunikę, niósł krzyż, przygotowywał kielich, śpiewał psalm, nalewał wody do kielicha, puryfikował. Submersio – sposób udzielenia sakramentu chrztu; polegał na całkowitym zanurzeniu chrzczonego w wodzie. Sufragan – biskup pomocniczy ordynariusza, a także biskup zarządzający diecezją, która nie jest metropolią. Sukcesja Apostolska – akt, dokonuje się poprzez nałożenie rąk na nowo wyświęconego biskupa, gest ten w swojej ciągłości sięga nałożenia rąk Apostołów na swoich następców, w tym św. Pawła ten z kolei na pierwszych biskupów: Tymoteusza, Tytusa i Sylwana. Suma – określenie głównej, najbardziej uroczystej Eucharystii niedzielnej. Sumienie – jest to duchowa, wewnętrzna zdolność człowieka do rozeznania dobra i zła, osądu swojego postępowania pod względem moralnym. Suplikacja – błagalna pieśń kościelna zwrócona do Boga. Najczęściej kojarzona ze śpiewem: „Święty Boże, Święty mocny…”. Sursum corda – łac. w górę serca. Suspensa – kara kościelna pozbawiająca osobę duchowną prawa pełnienia funkcji wynikających z otrzymanych święceń i sprawowanego urzędu. Sustentacja – (łac. sustentatio – podtrzymywanie) zwyczaj podtrzymywania celebransa w liturgii ze względu na jego wiek i/lub na szacunek wobec niego. Przykładem s. było np. podtrzymywanie rąk niosącego monstrancję w procesji Bożego ciała przez akolitów. Sutanna – szata nie liturgiczna noszona przez osoby duchowne. Kolory sutanny odpowiadają pozycji zajmowanej w hierarchii: czarna – klerycy, diakoni, prezbiterzy; fioletowa – biskupi, okazyjnie noszona przez prałatów; czerwona – kardynałowie, biała – papież. W krajach afrykańskich i na misjach dopuszczalna jest również biała sutanna. Symonia – świętokupstwo, handel godnościami kościelnymi, najczęściej kardynalską i papieską. Problem ten przez wieki prowadził do wewnętrznego rozkładu Kościoła. Najsilniejszy był w średniowieczu i odbija się przykrym echem do dzisiaj. Synod – jest to zjazd duchowieństwa na różnych szczeblach. Obecnie kojarzony ze zwoływaniem przez papieża Kolegium Kardynałów. Synoptyczność Ewangelii – termin określający spójność, zgodność ewangelii, które razem tworzą spójną, chodź różniącą się w niektórych szczegółach całość. O synoptyczności możemy mówić w przypadku: Mt, Mk, Łk. Synthronon – (gr. współtronowanie) poboczne trony dla prezbiterów, znajdujące się przy katedrze biskupa. Wyraźny przykład s. znajduje się w Katedrze Chrystusa Króla w Katowicach. Szabat – najbardziej świąteczny i uroczysty dzień tygodnia w judaizmie – sobota. Rozpoczynał się już w piątek wieczorem. Zaprzestawano pracy, zbędnych obowiązków. Poddawano się odpoczynkowi, chwaleniu Boga, modlitwom, rodzinnym posiłkom. Jego świętowanie nawiązuje do dnia stworzenia świata a także dzieła wybawienia Izraela. Szafarz – osoba upoważniona, do udzielania sakramentów świętych, za wyjątkiem sakramentu kapłaństwa wszystkie może udzielać prezbiter. Diakon może udzielać chrztu, komunii świętej, a także udzielić sakramentu małżeństwa. Szatan – łac. oszczerca, gr. przeciwnik; istota duchowa obdarzona rozumem i wolną wolą, dobry duch stworzony przez Boga, do upadku doprowadzony poprzez własną pychę. Największy przeciwnik Boga, przez co także człowieka, próbujący odciągnąć go od bożej miłości. Szaty liturgiczne – szaty używane w czasie sprawowania liturgii. Szkaplerz – szata złożona z dwóch płatów sukna, będąca częścią habitu zakonnego, jego zadaniem była dodatkowa ochrona stroju zakonnika, podczas pracy. Także symbol szczególnej opieki Matki Bożej, jako dwie ikony zszyte sznurkiem, które spoczywają na piersiach i plecach. Szopka – inscenizacja, próba odtworzenia sceny narodzenia Chrystusa. Pierwszą szopkę zbudował św. Franciszek z Asyżu, dzisiaj wygląd szopki zasadniczo różni się od jej pierwotnego wyglądu, ale przesłonie pozostaje takie samo. Śmierć – zjawisko fizyczne, nieodwracalne ustanie wszystkich czynności życiowych organizmu. Jest to także przejście do nowego sposobu egzystencji – życia duchowego. Śpiew gregoriański – patrz: chorał gregoriański. Środa Popielcowa – dzień rozpoczynający obchód Wielkiego Postu. Świadek bierzmowania – osoba poświadczająca odpowiednie przygotowanie kandydata do bierzmowania przyjęcie tego sakramentu, najlepiej, gdy sama jest już po bierzmowania i odznacza się dojrzałością życia religijnego. Światło – ważny, naturalny element liturgii: symbolizuje prawdę, życie, obecność Boga, nasze wyzwolenie, wreszcie samego Chrystusa, który stał się „światłem na oświecenie pogan”. Świeca – paląca się świeca jest znakiem obecności Chrystusa, jest znakiem radości, nadziei, miłości i ofiary. Święcenia – (łac. ordinatio) sakrament dający człowiekowi udział w kapłańskiej misji Chrystusa. Istnieją trzy stopnie święceń: diakonat, prezbiterat, episkopat. Może go przyjąć jedynie ochrzczony mężczyzna. Święto – (łac. festum) obchodzenie jakichś ważnych wydarzeń, tak dziejących się obecnie, jak i tych wspominanych, które się upamiętnia, lub; jak to ma miejsce w przypadku świąt chrześcijańskich: urzeczywistnia i uobecnia. Święto to także ranga obchodów liturgicznych: niższa od uroczystości. W święta śpiewamy w liturgii hymn Gloria, jednak nie odmawiamy Credo. Przed Ewangelią odczytywane jest tylko jedno czytanie (jak w dzień powszedni lub we wspomnienie). Święty – sam Bóg: Święty Świętych, także: określenie używane na osobę kanonizowaną przez Kościół, ale także każdy człowiek, który z całego serca wypełniał swoje życiowe powołanie, karmiąc się słowem bożym i chlebem eucharystycznym, miłując bliźniego swego jak siebie samego. Świętych obcowanie – prawda wiary, zakładająca, iż Kościół tworzą żyjący ludzie, ale również zmarli, święci, a także osoby będące w czyśćcu, zespalaną przez wzajemną miłość. T Tabernakulum – masywna szafka przystosowania do przechowywania hostii oraz, Przenajświętszego Sakramentu w kustodii. Wykonane najczęściej z metalu, ma chronić przed profanacją ciała pańskiego. Tajemnica spowiedzi – patrz: spowiednik. Te Deum – „Ciebie, Boga, wysławiamy”, uroczysta pieśń dziękczynna wykonywana podczas szczególnych Mszy Świętych. Teofania – gr. Objawienie Boże (Pańskie). Teologia – (gr. theos – Bóg, logos – nauka; nauka o Bogu) dziedzina nauki posiadająca własne źródła poznania i metody badawcze. Stara się ona wyrazić nadprzyrodzoną rzeczywistość – relację człowieka z Bogiem, Jego przymioty. Tercjarstwo – trzeci zakon, termin określający zrzeszenie ludzi poza zakonem, którzy jednak dążą do świętości w oparciu o regułę zakonną. Grupy praktykujące mogą powstawać wyłącznie na zgodą papieża. Tiara – papieska korona, triregnum, składająca się z trzech diademów, koron. Wysadzana drogimi kamieniami i złotem. Symbolizuje wszelką zwierzchność papieża nad władzą świecką. Obecnie nieużywana. Tomizm – prąd filozoficzny, z czasem kierunek w filozofii chrześcijańskiej. Jego twórcą był św. Tomasz z Akwinu. Najważniejsze dzieła to „Suma filozoficzna” i „Suma teologiczna”. Tonsura – wygolony krążek na głowie, ciemieniu. Znak przynależności osoby duchownej do Kościoła. Zwyczaj zniesiony przez Sobór Watykański II. Traktus (tractus) – śpiew przed ewangelią, zazwyczaj dwuwierszowy, wykonywany w niedziele i święta Wielkiego Postu oraz podczas Triduum Paschalnego. Wykonuje się go w sposób ciągły, bez responsorium (powtórzenia). Śpiewa go schola lub psałterzysta. Transept – nawa budowana prostopadle do nawy głównej kościoła. Nadawała planowi świątyni kształt krzyża. Treny – utwory liryczne, o tematyce pogrzebowej, żałobnej, zazwyczaj opiewające osobę, która zmarła. Także; jeden z gatunków literackich, występujących w Biblii. Triduum – łac. trzy dni, obchody trwające trzy dni. W Kościele jedynym Triduum pozostało Święte Triduum Paschalne – okres, w którym świętujemy i upamiętniamy tajemnicę paschalną: mękę, śmierć i zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa. Obejmuje Wielki czwartek, Wielki Piątek oraz Wigilię Paschalną (Wielkanoc), stanowiąc jeden wielki obchód. Trinacja – trzykrotne odprawienie Mszy świętej w ciągu jednego dnia prze tego samego kapłana. Zgody na tri nację może, w wyjątkowych przypadkach, udzielić biskup. Trinacja dla prezbiterów nie wymagająca zgody biskupa jest dozwolona tylko we Wspomnienie Wszystkich Wiernych Zmarłych (2 XI). Tropy – w średniowieczu: określenie różnych form jednogłosowego śpiewu we Mszy i Liturgii Godzin, które powstawały nad zapisem nutowym utworów. Trójca Święta – jedna z największych tajemnic wiary, dogmat. Termin określający jednego Boga w trzech osobach, zakładając równość między Bogiem Ojcem, Synem Bożym i Duchem Świętym. Trybularz – kadzielnica, naczynie liturgicznie, w którym spalane jest kadzidło podczas Mszy i nabożeństw. Trybunał Pokuty – sąd kościelny. Tunika (tunicella) – szata liturgiczna, podobna do dzisiejszej alby. Niegdyś szata codzienna mieszkańców basenu Morza Śródziemnego, szczególnie urzędników, senatorów. Nosili ją biskupi i diakoni, następnie zakładano ją w liturgii na albę. Kiedyś szata subdiakona. Zniesiona po 1972 roku. Turyferariusz – ministrant kadzidła, odpowiedzialny za utrzymanie w należytym stanie trybularza oraz pomoc w okadzaniu podczas Mszy i nabożeństw. Tympanon – trójkątne zwieńczenie ściany frontowej budowli. Często ozdobione płaskorzeźbą i bogatym gzymsem. U Ubóstwo – ograniczone posiadanie dóbr materialnych, umiarkowane z nich korzystanie. Jest podstawą wielu reguł zakonnych. Wyraża się w dorzuceniu przywiązania do rzeczy doczesnych. Ucałowanie ołtarza – gest liturgiczny, który kapłan, a także diakon, wykonuje na początku i na zakończenie Eucharystii, a także w czasie uroczystego sprawowania Liturgii Godzin. Jest to wyraz czci oddawanej ołtarzowi, który symbolizuje samego Chrystusa. Uczciwość – termin określający postawę człowieka, kierującego się prawością i poprawnością moralną wypływającą z jego wewnętrznego poczucia potrzeby dobra. Umartwienie – asceza; dobrowolny akt pokuty, postu, żarliwej modlitwy, mający ćwiczyć duszę, uodpornić ją na działanie pokus, zbliżyć swoje życie do życia Chrystusa. Urbi et Orbi – „Miastu i Światu” Specjalne papieskie błogosławieństwo udzielane z balkonu bazyliki św. Piotra w bardzo ważnych okolicznościach. Pozwala otrzymać odpust zupełny. Uroczystość – najwyższy rangą stopień uroczystości kościelnej. Uroczystość rozpoczyna się I Nieszporami (wieczorem dnia poprzedzającego). W czasie mszy wykonuje się hymn Gloria oraz odmawia się wyznanie wiary (Credo). Uwielbienie – akt oddania Bogu czci, chwały, podziękowania, wywyższenia i uznania jego boskości. Najczęściej dokonuje się w śpiewie i modlitwie. W Wakat – termin określający okres pomiędzy śmiercią, lub rezygnacją papieża, a wyborem nowego. W czasie wakatu najwyższą władzę świecką w kościele sprawuje Kolegium kardynalskie na czele z kardynałem kamerlingiem. Waskulum – naczynie liturgiczne z wodą umieszczane przy tabernakulum, w celu obmycia palców po komunikowaniu. Watykan – miasto, a zarazem państwo, znajdujące się w Rzymie jako jego dzielnica. Powstał po upadku Państwa Kościelnego w 1870 r., na mocy układów laterańskich z 1929 r. swoją nazwę biorąc od wzgórza, na którym się znajduje. Watykan jest monarchią hierarchiczną, a jego głową jest papież posiadający najwyższą władzę świecką i duchową. Watykan jak każde państwo ma własne urzędy, prawo do własnej waluty. Język urzędowy to włoski i łacina. Welon – szata liturgiczna używana podczas udzielania błogosławieństwa Najświętszym Sakramentem. Tak określana jest również tkanina, którą nakryty jest kielich oraz nakrycie monstrancji. Wiatyk – pokarm duchowy, komunia; przyjmowany przez konającego jako pokarm na drogę do wieczności. Wieczerza Pańska – Ostatnia Wieczerza; wg ew. akt sprawowania przez Chrystusa pierwszej Eucharystii, przemiany chleba i wina w Ciało i Krew pańską. Także: jedna z nazw Mszy św. Wieczna Lampka – lampion, święcący się nieustannie w pobliżu tabernakulum symbol obecności Jezusa w tabernakulum. Gaśnie w Wielki Piątek. Wielka Doksologia – we Mszy św.; uroczyste, trzykrotne uwielbienie Boga słowami: „Przez Chrystusa, z Chrystusem i w Chrystusie…”, przy którym kapłan wznosi w górę przemienione postacie eucharystyczne. Wielkanoc – najstarsze i największe święto chrześcijańskie, obchodzone w niedzielę po pierwszej wiosennej pełni księżyca, na pamiątkę zmartwychwstania Chrystusa i ostatecznego pokonania śmierci. Wielki Post – (łac. Hebdomada Sancta) okres w Kościele Katolickim trwający od Środy Popielcowej do wieczora Wielkiego Czwartku. Pamiątka czterdziestodniowego postu Chrystusa. Czas umartwienia, refleksji i przygotowania do obchodów Triduum Paschalnego. Wielki Tydzień – ostatnie dni Wielkiego Postu od Niedzieli Palmowej do Wielkiego Czwartku, a także Triddum do Niedzieli Zmartwychwstania. Wigilia – łac. vigilia – czuwanie; zasadniczo nabożeństwo odprawiane w dni poprzedzające ważniejsze święta i uroczystości kościelne. Wikariusz – kapłan pomocniczy proboszcza, bądź biskupa. Wina – (łac. culpa) stwierdzenie pewnego faktu dokonanego, mającego negatywny wpływ na jego wykonawcę, także stwierdzenie popełnionego czynu jako szkodliwy, krzywdzący, zasługujący na potępienie, ukaranie. Efekt grzechu, wyrzut sumienia. Wino – wino mszalne, sporządzane z winogron, bez żadnych dodatków chemicznych: może być zarówno białe jak i czerwone. W momencie konsekracji przemienia się w Krew Pańską. Witraż – kompozycja wykonana z kolorowego szkła, przedstawiająca najczęściej epizody z życia świętych. Stosowana jako ozdobna szyba w oknach świątyń. Wizytacja – jedna z najważniejszych form pasterskiego posługiwania biskupa. Polega na spotkaniu biskupa z miejscowym duchowieństwem i wiernymi w celu bliższego poznania, zachęcania do praktykowania wiary. Włożenie rąk – gest liturgiczny, wyrażający szczególną modlitwę nad tym, na którego wkładane są ręce. Oznacza przekazanie mocy, siły, sprawowania urzędu. Towarzyszy obrzędowi święceń diakonatu oraz kapłańskich. Wniebowstąpienie Pańskie – uroczystość obchodzona czterdzieści dni po zmartwychwstaniu, jako wspomnienie odejścia Chrystusa do nieba, przypomnienie jego ofiary i ostateczne zapewnienie o życiu wiecznym. Wniebowzięcie NMP – ostateczny tryumf, wywyższenie Matki Bożej, która po zaśnięciu została z ciałem wzięta do nieba i tam ukoronowana przez Boga na królową Nieba i Ziemi. Woda Święcona – znak duchowego oczyszczenia i odrodzenia w chrzcie świętym. Woda święcona jest często urzynana, podczas aspersji, w kropielnicach przy drzwiach kościołów, podczas pogrzebów, a także w wielu sakramentaliach i błogosławieństwach. Wotum – łac. życzenie; materialny wyraz prośby kierowanej do Boga, bardzo często za pośrednictwem Matki Bożej, bądź świętych. Mogą to być drobne przedmioty jak i całe świątynie. Wspomnienie – (łac. memoriale) najniższy rangą obchód liturgiczny, dotyczący życia świętych. Rozróżniamy wspomnienia dowolne oraz obowiązkowe. Wspomnienie Wszystkich Wiernych Zmarłych – 2 listopada. Wspólnota – zbiorowość, oparta na silnych uczuciach, więziach, poczuciu przynależności i bezpieczeństwa. Podtrzymująca wspólną tradycję. Wstrzemięźliwość – jedna z czterech cnót kardynalnych. Polega na powściąganiu skłonności do przyjemności zmysłowych i zapewnia równowagę w używaniu dóbr stworzonych. Wtajemniczenie chrześcijańskie – zazwyczaj odnosi się do przyjęcia trzech sakramentów tzw. wtajemniczenia chrześcijańskiego: chrztu, bierzmowania i komunii. W szerszym rozumieniu: całokształt poznawania prawd wiary, nauki Kościoła, ewangelii. Wulgata – łacińskie tłumaczenie tekstu Pisma Świętego z jęz. oryginalnych, dokonane przez św. Hieronima na polecenie papieża Damazego I. Przez Sobór Trydencki uznana oficjalnym przekładem tekstu Biblii. Wydanie wzorcowe – patrz: editio typica. Wyrzuty Sumienia – głos duszy; wewnętrzny osąd własnego postępowania, często podświadomy i nie dający się logicznie wytłumaczyć. Wystawienie – wystawienie Najświętszego Sakramentu do adoracji dla wiernych, stosowane od XIV. Hostię św. wystawia się w kustodii lub w monstrancji. W. zwykle kończy się błogosławieństwem sakramentalnym NS. Wyznanie wiary – (łac. Credo) jeden z symbolów wiary, tekst zawierający najważniejsze prawdy naszej wiary; niejako streszczenie tego, w co wierzymy i co wyznajemy. We Mszy św. niedzielnej i w uroczystości; wypowiadane publicznie i wspólnie w zgromadzeniu liturgicznym przed modlitwą powszechną. Wyznawca – (łac. confesor) święty, który umarł śmiercią naturalną, nie był ani kapłanem, ani biskupem, ani zakonnikiem. Zaleca się jednak stosowanie określeń: święty mężczyzna, święta kobieta. Z Zabobon – ogół czynności niezgodnych z wiarą, często mający podłoże pogańskie. Także bałwochwalstwo, wróżbiarstwo, magia, wiara w amulety, które sprzeczne są z wolą i zamysłem Bożym. Zacheuszki – świeczniki, które ustawiane są w miejscach, gdzie podczas konsekracji kościoła mury zostały namaszczone krzyżmem świętym. Zadośćuczynienie – akt penitenta, zadany przez spowiednika, którego celem jest próba naprawienia zła wyrządzonego grzechem. Zaduszki – patrz: Wspomnienie Wszystkich Wiernych Zmarłych. Zakrystia – miejsce przechowywania paramentów liturgicznych, ksiąg i innych elementów potrzebnych do przygotowania liturgii. Niegdyś przechowywano tam Najświętszy Sakrament – sakrarium – stąd wzięła się nazwa. Pomieszczenie to jest połączone z budynkiem prezbiterium. Zakrystian – inaczej kościelny: osoba opiekująca się zakrystią – przygotowuje liturgię pod względem technicznym: księgi, szaty, paramenty. Zemsta – akt nienawiści, nieodparta chęć wyrządzenia zła za zło, wypływająca z braku przebaczenia. Zesłanie Ducha Świętego – uroczystość kończąca okres wielkanocny, pamiątka nawiedzenia wieczernika i obdarzenie darami Ducha Świętego apostołów. Zgoda – współczucie między ludźmi oparte na wzajemnej miłości i trosce o bliźniego. Panuje tam, gdzie jest przebaczenie, cierpliwość i zdolność do wyrzeczenia się dobra na rzecz drugiego człowieka. Zgorszenie – złe, nieodpowiedzialne zachowanie, negujące przykazanie miłości, dawanie niepoprawnego przykładu swoim postępowaniem, co uważane jest za grzech. Zgromadzenie liturgiczne – całość wspólnoty celebrującej liturgię, a więc: celebrans, asysta liturgiczna, wszyscy wierni i porządkowi. Zmartwychwstanie – powstanie z martwych Chrystusa, ostateczne pokonanie śmierci. Nadzieja na zbawienie i życie wieczne w niebie. Pamiątkę tego wydarzenia obchodzimy co roku w Niedzielę Zmartwychwstania Pańskiego. Zmieszanie postaci – (łac. commixto) zmieszanie postaci wina i chleba (a więc Krwi i Ciała Pańskiego) we Mszy świętej. Odbywa się podczas śpiewu Baranku Boży. Kapłan ułamawszy cząstkę chleba wpuszcza ją do kielicha na znak jedności ofiary Jezusa Chrystusa. Znak krzyża – krzyż początkowo będąc znakiem haniebnej śmierci, stał się znakiem zwycięstwa i zmartwychwstania. Jest to znak zbawienia, identyfikujący chrześcijanina, wyznaniem wiary w trój jedynego Boga. Znak pokoju – znak pojednania z bliźnim, dokonywany podczas każdej Mszy Świętej. Symbol braterskiej wspólnoty. Zwiastowanie – wydarzenie, podczas którego archanioł Gabriel objawił Maryi Boży plan wobec niej. Po zawierzeniu się woli Boga nastąpiło mocą Ducha Świętego poczęcie Chrystusa w jej łonie. Zwyczaj – stały sposób postępowania, przyjęty przez grupę, wspólnotę. Zwyczaje powstają na łonie tradycji tym samym ubogacając ją. Istnieją także zwyczaje w liturgii. Życie wieczne – stan ostatecznego szczęścia człowieka w zjednoczeniu z Bogiem Ojcem. Jest nadzieją i celem, do którego mamy dążyć poprzez dobre życie kierując się nauką Kościoła. Krzyż „nie może być sprowadzony do przedmiotu noszonego z powodu przesądów albo jako ozdobny naszyjnik” – powiedział papież Franciszek podczas spotkania z wiernymi w niedzielę na modlitwie Anioł Pański w Watykanie. Pozdrowił obecnych tam Polaków. Zwracając się do wiernych zebranych na placu Świętego Piotra Franciszek mówił, że „krzyż jest świętym znakiem miłości Boga, znakiem ofiary Jezusa”. „Zróbmy tak, aby krzyż zawieszony na ścianie w domu albo ten mały, jaki nosimy na szyi, był znakiem naszego pragnienia przyłączenia się do Chrystusa w służbie z miłością na rzecz braci, zwłaszcza najmniejszych i najsłabszych”- wezwał papież. „Jeśli chcemy być uczniami Jezusa, to jesteśmy wezwani do naśladowania go poświęcając bezwarunkowo nasze życie w imię miłości Boga i bliźniego” – dodał. Franciszek przypomniał, że 1 września Kościół katolicki z innymi kościołami chrześcijańskimi obchodzi Światowy Dzień Modlitw o Ochronę Stworzenia. Odnotował, że w związku z nimi odbywają się różne inicjatywy na świecie, między innymi w Port-Louis na Mauritiusie, gdzie niedawno – jak mówił – doszło do katastrofy ekologicznej. Z tankowca wyciekło tam około tysiąca ton ropy naftowej. Franciszek zaapelował o położenie kresu napięciom na Morzu Śródziemnym. „Śledzę z zaniepokojeniem napięcia we wschodnim rejonie Morza Śródziemnego, które zwiększyły się z powodu różnych ognisk niestabilności. Kieruję apel o konstruktywny dialog i poszanowanie międzynarodowej praworządności, by rozwiązać konflikty, zagrażające pokojowi narodów w tym regionie”- powiedział. Trwa tam spór między Turcją a Grecją o prawo do eksploatacji surowców na Morzu Śródziemnym. Papież zauważył, że na plac Świętego Piotra przybyli pielgrzymi z różnych krajów, w tym z Polski. „Widzę polskie flagi, pozdrawiam Polaków”- dodał. W środę 2 września po raz pierwszy od prawie pół roku odbędzie się audiencja generalna papieża z udziałem wiernych. Jej miejscem będzie wewnętrzny dziedziniec Świętego Damazego przed Pałacem Apostolskim. Od marca Franciszek wygłaszał transmitowaną przez watykańskie media katechezę i kierował pozdrowienia z papieskiej biblioteki. Z Rzymu Sylwia Wysocka(PAP) św. Stanisław B. M. Wszechmogący Boże, święty Stanisław, Biskup, nieustannie broniąc Twojej chwały padł pod ciosami prześladowców, spraw, abyśmy za jego wstawiennictwem aż do śmierci trwali w nienaruszonej wierze. Przez Chrystusa, Pana naszego. Katedra na Wawelu Bazylika Szczepanów Zabytki Powiśla Aktualnie online Gości online: 1 Użytkowników online: 0 Łącznie użytkowników: 3 Najnowszy użytkownik: ks Krzysztof Lichota Powitanie OBRAZ ZNAJDUJE SIĘ W NASZYM KOŚCIELE(PO PRZEPROWADZONEJ KONSERWACJI) OD 30 LIPCA 2013. SANKTUARIUM ŚW. STANISŁAWA B. parafia w Diecezji Lubelskiej Kazimierz Dolny oraz wybrane zespoły zabytkowe Powiśla Oficjalna strona szlaku turystycznego projektu - Kazimierz Dolny oraz wybrane zabytki Powiśla... Piotrawin jest na szlaku do stronyOdbywała się kontrola trwałości projektu ”Kazimierz Dolny oraz wybrane zespoły zabytkowe Powiśla - renowacja, ochrona dziedzictwa”. Zespół kontrolujący w uwagach zwraca uwagę na dokumentację rezultatów potwierdzających osiągane wskaźniki zakładane w umowie o dofinansowanie. Promocja projektu o charakterze ponadlokalnym. Prosimy o wejścia na projekt „Sakralnym Szlakiem Powiśla - Kazimierz Dolny”. Aby wejście było zaliczone należy przeglądać przez 15 minut. Słowniczek Ministranta SZATY I STROJE Ornat - Wierzchnia, ozdobna szata liturgiczna używana przez kapłana, zasadniczo do sprawowania Mszy św. Welon (tuwialnia) - Chusta do zasłaniania; wyraz czci, przede wszystkim jako welon naramienny używany przez błogosławiącego monstrancją. Alba - długa, biała szata liturgiczna (kapłana i służby liturgicznej w czasie liturgii), symbolizująca łaskę chrztu św. Stuła - element stroju liturgicznego w kształcie szarfy używany przez duchownych jako znak władzy kapłańskiej; najważniejszy spośród szat liturgicznych. Cingulum - (pasek, sznur) Cingulum przepasuje się albę. Zwykle białe, choć może być w kolorze dnia. Infuła (mitra) - Liturgiczne nakrycie głowy biskupa (opata). Składa się z dwu sztywnych tarcz z przedniej i tylniej strony oraz z dwu zwisających z tyłu wstęg. Kapa - Wierzchnia, ozdobna szata liturgiczna w kształcie półkolistego płaszcza zapinanego na piersiach klamrą. Używana przy procesjach, sprawowaniu sakramentów i sakramentaliów z wyjątkiem Mszy św. Palka - Kwadratowy, usztywniany kawałek płótna, służący do nakrycia kielicha mszalnego w celu uchronienia Najświętszej Krwi przed zabrudzeniem. Humerał - Spodnia, płócienna szata liturgiczna w kształcie prostokątnej chusty zaopatrzonej w sznurki, nakładana na ramiona pod albę. Paramenty - Szaty liturgiczne; oficjalny strój osób pełniących różne funkcje w liturgii, a także bielizna kielichowa (korporał, puryfikaterz, palka) i ołtarzowa (obrus). Biret - Nakrycie głowy katolickich duchownych w kształcie czterokątnej, sztywnej czapeczki z trzema lub czterema rogami i pomponem. Pastorał (baculus) - Długa, ozdobna laska, będąca oznaką władzy pasterskiej. Biskupi i opaci używają pastorału zakończonego spiralą, papież zaś, zwieńczonego krzyżem. Sutanna - Strój duchownych; długa, sięgająca do kostek suknia z niskim, stojącym kołnierzykiem, zapinana z przodu na rząd małych guzików. Kapłani noszą sutanny czarne, biskupi fioletowe, kardynałowi purpurowe. Nadto niektórzy kapłani (kanonicy, prałaci) mają przywilej noszenia sutanny fioletowej, bądź z fioletowymi dodatkami (pas, mucet). Piuska - Okrągła, niewielka czapeczka, dla papieża w kolorze białym, kardynałów purpurowym, biskupów fioletowym i opatów w kolorze habitu. Mitra (infuła) - Liturgiczne nakrycie głowy biskupa (opata). Składa się z dwu sztywnych tarcz z przedniej i tylniej strony oraz z dwu zwisających z tyłu wstęg. Pierścień biskupi Znak więzi między biskupem a zarządzanym przez niego Kościołem lokalnym, np. diecezją. Paliusz - Biała, wełniana taśma ozdobiona sześcioma krzyżykami z czarnego materiału, mającą formę naszyjnika o dwu zakończeniach. Noszą go: papież, patriarchowie, prymasi i metropolici. Puryfikaterz - Mały, biały, złożony na trzy części prostokątny kawałek płótna lnianego bądź konopnego, służący do puryfikacji, czyli do wycierania naczyń liturgicznych i palców celebransa. Habit - Ubiór noszony przez zakonników i zakonnice chrześcijańskie. Komża - Sięgająca najdalej do kolan, niekiedy ozdobiona, biała, płócienna szata używana podczas wykonywania czynności liturgicznych. Powstała ze skrócenia alby, dla większej wygody. Rokieta - Rodzaj komży o wąskich rękawach, podbitej najczęściej fioletową tkaniną, noszonej przez prałatów i kanoników jako strój chórowy lub na uroczystościach. Pektorał - Ozdobny krzyż noszony na piersiach przez biskupów. Mucet - Pelerynka sięgająca do łokci, z przodu najczęściej zapinana na guziczki, będąca oznaką władzy, noszona przez papieża, kardynałów, biskupów a także duchownych, którzy otrzymali taki przywilej (kanonicy niektórych kapituł). Velum (welon) - Nakrycie na kielich w kształcie prostokątnego i ozdobionego kawałka materiału w kolorze dnia. Pontyfikalia - Oznaki godności biskupiej, noszone podczas uroczystych liturgii: mitra, pastorał, piuska, pektorał oraz pierścień. Dystynktorium - Wzorowany na krzyżu biskupim ozdobny, metalowy emblemat w kształcie krzyża lub medalionu używany przez kanoników do uroczystego lub chórowego stroju. Szkaplerz - Szeroki pas materiału z przodu i z tyłu, zakładany na habit, oznaka czci dla Matki Bożej. Może też występować w postaci skórzanego medalika szkaplerznego noszonego również przez świeckich pod ubraniem. Dalmatyka - Wierzchnia, ozdobna szata liturgiczna diakona podobna do ornatu, ale posiadająca rozcięte rękawy NACZYNIA I SPRZĘT Akolitki - lichtarze z płonącymi świecami używane w czasie czytania Ewangelii oraz w procesjach niesione obok krzyża. Kielich - Naczynie liturgiczne wykonane ze szlachetnych metali, często bogato zdobione, używane podczas Mszy św. do konsekracji wina. Składa się z czary (wewnątrz pozłacanej lub posrebrzanej) stopki i łączącego je trzonu. Kropidło - Pęczek szczeciny osadzony na trzonku lub gąbka w perforowanym pojemniczku; służy do kropienia wodą święconą. Patena - Naczynie na hostię w kształcie niewielkiego talerzyka lub głębszego naczynia. Wykonane jest ze szlachetnego metalu, często ozdobione. Sygnaturka - Dzwonek wejściowy, umieszczony zazwyczaj przy wyjściu z zakrystii do prezbiterium używany do informowania zgromadzonych wiernych, że rozpoczyna się procesja do ołtarza, a wraz z nią liturgia. Puszka (Cyborium) - Zdobione naczynie w kształcie kielicha zaopatrzonego w przykrywkę, służące do przechowywania Najświętszego Sakramentu i rozdzielania Go wiernym. Gong - Sprzęt składający się z dźwięczącej przy uderzeniu tarczy lub kilku tarcz oraz pałeczki. Używany jest głównie podczas Przeistoczenia. Lawaterz - Naczynie z wodą służące do dokonywania rytualnych obmyć. Baldachim - Ozdobna tkanina rozpięta na czterech drążkach lub daszek nad godnymi czci miejscami (ołtarz), osobami (tron biskupi), a przede wszystkim niesiony podczas procesji nad kapłanem niosącym Najświętszy Sakrament. Ampułki - Szklane, rzadziej metalowe, małe naczyńka na wodę i wino potrzebne do sprawowania Mszy św., zwykle stojące na kredencji. Bursa - Ozdobna, sztywna torebka z tkaniny, w której kapłan nosi Najświętszy Sakrament, np. do chorych. Monstrancja - Ozdobne, drogocenne naczynie liturgiczne, w którym wystawia się Najświętszy Sakrament do publicznej adoracji lub na procesję eucharystyczną. Chrzcielnica - Zbiornik na wodę chrzcielną umieszczony w świątyni, w prezbiterium lub oddzielnej kaplicy, służący do udzielania chrztu. Melchizedek (lunula) - Rozwierany uchwyt w kształcie księżyca do przytrzymywania Hostii w kustodii i monstrancji. Dzwonki - Dzwonki służące do informowania wiernych podczas sprawowania liturgii, kiedy mają usiąść lub powstać, np.: na Przeistoczenie. Kustodia - Niewielkie, najczęściej przeszklone naczynie, w którym przechowywana jest Hostia przeznaczona do wystawienia w monstrancji. Konfesjonał - (słuchalnica) Drewniany mebel, składający się z krzesła dla spowiednika i klęcznika dla penitenta, często oddzielonych od siebie kratką, przy którym sprawuje się sakrament pokuty. Łódka (navicula) - Naczynie na kadzidło, nazwane tak z powodu swojego kształtu, zaopatrzone w łyżeczkę do nasypywania kadzidła do trybularza. Korporał - Kwadratowy kawałek lnianego, białego płótna, składany na dziewięć części, na którym stawia się naczynia z Najświętszymi Postaciami, w celu uchronienia przed upadkiem świętych partykuł. Kadzielnica (trybularz) - Metalowe naczynie umocowane na łańcuszkach, zamykane perforowaną pokrywką, w którym spala się kadzidło. Kredencja (kredensja, abakus) - Stolik znajdujący się zwykle w prezbiterium, na którym umieszcza się naczynia używane podczas Mszy św. (kielich, ampułki), oraz na którym można dokonywać puryfikacji. Pulpit - Drewniana, metalowa lub plastikowa podstawka do mszału stawiana na ołtarzu. Trybularz (kadzielnica) - Metalowe naczynie umocowane na łańcuszkach, zamykane perforowaną przykrywką, w którym spala się kadzidło. Relikwiarz - Drogocenny, zdobiony “pojemnik”, w którym przechowuje się relikwie świętych w celu wystawienia wiernym dla okazania przez nich czci. Kształty relikwiarzy mogą być różne, w zależności od rodzaju relikwii. Kołatka (grzechotka) - Drewniany przyrząd składający się z młoteczka, podstawki i rączki, używany zamiast dzwonków i gongu od Wielkiego Czwartku do Wigilii Paschalnej. Kociołek - Naczynie z uchwytem na wodę święconą używaną do poświęceń i aspersji. Wraz z kociołkiem używa się kropidła. Vasculum - Małe naczyńko zaopatrzone w przykrywkę, stojące obok tabernakulum, a służące do obmycia z partykuł rąk kapłana. MIEJSCA Absyda - Półkoliście zakończone prezbiterium kościoła, w którym znajduje się ołtarz i miejsce dla kapłana. Ambona (kazalnica) - Wyeksponowane miejsce do czytań biblijnych, psalmu responsoryjnego, wygłaszania homilii czy intencji modlitwy wiernych; stół Słowa Bożego. Katedra - Główny kościół diecezjalny pozostający pod zwierzchnictwem biskupa (matka wszystkich kościołów w diecezji, w którym odbywają się największe uroczystości diecezjalne i sprawowana jest Eucharystia pod przewodnictwem biskupa) lub miejsce przewodniczenia liturgii przez biskupa, na której ustawiony jest tron. Ołtarz - Centralne miejsce świątyni i ośrodek każdej liturgii. Jest to stół, najczęściej kamienny, na trwałe przymocowany do podłoża, na którym sprawuje się Mszę św. Składa się z mensy ołtarzowej i bazy. Kaplica - Mały kościółek w miejscach oddalonych od kościoła parafialnego lub część świątyni z własnym ołtarzem, bądź też pomieszczenie w jakimś budynku, np. kaplice szpitalne. Apsyda (absyda, transept)) - Wnęka w czołowej ścianie świątyni, najczęściej półkolista, miejsce na tron, miejsce przewodniczenia, sedilie. Miejsce przewodniczenia Umieszczone zazwyczaj na podwyższeniu siedzenie dla celebransa, zwrócone zawsze przodem do ludu, z reguły u szczytu apsydy lub prezbiterium. Baptysterium - Budowla kościelna, kaplica do udzielania chrztu, niegdyś wraz z sakramentem bierzmowania. Świątynia (kościół, dom Boży) Budynek kościelny, stanowiący ośrodek życia liturgicznego i duchowego, np.: parafii, służący do celebracji liturgicznych z udziałem wiernych. Bazylika - W sensie architektonicznym wielo-nawowy kościół, którego nawa główna jest wyższa od naw bocznych, często z apsydą. W sensie liturgicznym tytuł honorowy nadawany świątyniom ze względu na ich szczególne znaczenie. Prezbiterium - Część kościoła, w której znajduje się ołtarz, ambona, miejsce przewodniczenia, wyodrębnione z pozostałego wnętrza kościoła podwyższeniem (dla lepszej widoczności), lub nawet oddzielone balustradą komunijną. Cmentarz - Miejsce grzebania zmarłych znajdujące się przy kościele lub w oddaleniu, ale z własną kaplicą cmentarną. Nawa - Przestrzeń wewnątrz kościoła, przeznaczona dla wiernych i niekiedy podzielona rzędami kolumn lub filarów na nawę środkową i nawy boczne. Katakumby - Podziemne cmentarze wczesnochrześcijańskie; wielokondygnacyjne korytarze, najczęściej kute w skale, zakończone kryptami. Trumny umieszczano w niszach lub ścianach katakumb. Krypta - Podziemie kościoła przeznaczone do celów liturgicznych, a więc mieszczące kaplicę, albo służące za miejsce pochówku zmarłych. Zakrystia - Pomieszczenie w kościele, w którym przechowuje się wszystko, co jest potrzebne do sprawowania liturgii i nabożeństw. Zakrystia służy również do przygotowania się celebransa i asysty. Stalle - Ozdobne ławy znajdujące się w prezbiterium (chórze) kościołów katedralnych, kolegiackich i klasztornych, przeznaczona dla kanoników i zakonników. Kolegiata - Kościół, przy którym niegdyś lub obecnie istnieje kapituła. Tabernakulum - Drogocenna, ozdobiona i zamykana szafka służąca do przechowywania Najświętszego Sakramentu. Klasztor - Miejsce zamieszkania przebywania zakonników lub zakonnic, często ogół pomieszczeń mieszkalnych z kościołem i budynkami gospodarczymi. Sanktuarium - Zwykle świątynia o szczególnym znaczeniu kultowym, np.: sanktuarium Matki Bożej na Jasnej Górze. Tron - Miejsce w kościele przeznaczone dla biskupa, składające się z ozdobnego krzesła, nad którym umieszczony jest herb biskupi i baldachim. Sedilie - Znajdujące się w prezbiterium siedzenie dla kapłana przewodniczącego celebrze (miejsce przewodniczenia) i dla usługujących (asysta, ministranci). Konkatedra (współkatedra, prokatedra) - Jeden spośród kościołów w diecezji zastępujący katedrę, czyli kościół będący pod zwierzchnictwem biskupa. Kropielnica - Kamienne lub metalowe naczynie na wodę święconą umieszczone w przedsionku kościoła. Przeżegnanie się wodą święconą jest symbolem duchowego oczyszczenia. KSIĘGI Mszał - Księga liturgiczna zawierająca wszystkie teksty zmienne i stałe oraz przepisy potrzebne do odprawiania Mszy św. Pontyfikał - Księga liturgiczna zawierająca modlitwy i sposób sprawowania sakramentów, poświęceń i błogosławieństw oraz innych czynności liturgicznych przez biskupa. Lekcjonarz - Księga zawierająca tzw. lekcje, czyli fragmenty ze Starego i Nowego Testamentu czytane lub śpiewane, przewidziane na wszystkie dni roku liturgicznego. Rytuał - Księga liturgiczna zawierająca teksty i wskazówki, jak kapłan powinien sprawować poszczególne sakramenty i sakramentalia, jakie, odmawiać modlitwy podczas procesji i błogosławieństw. Agenda - Zbiór przepisów i formuł modlitw dotyczących sprawowania sakramentów i - Ozdobna księga liturgiczna zawierająca tekst Ewangelii używana podczas uroczystych celebracji liturgicznych. Benedykcjonał - Księga liturgiczna zawierająca teksty błogosławieństw i poświęceń osób, rzeczy i miejsc. Psałterz - Część księgi Liturgii godzin zawierająca psalmy, podzielona na różne dni i pory dnia, w układzie czterotygodniowym. Brewiarz (Liturgia godzin)- Księga zawierająca teksty modlitw na różne pory dnia, do odmawiania których zobowiązani są duchowni. Ceremoniał - Księga zawierająca przepisy i formy uroczystego sprawowania liturgii. Kancjonał - Śpiewnik zaopatrzony w zapis nutowy zawierający teksty śpiewów wykonywanych w czasie nabożeństw i czynności liturgicznych. Chorał - Zbiór melodii powstałych w Kościele rzymskokatolickim w pierwszych wiekach chrześcijaństwa, np. chorał gregoriański. Graduał - Oficjalna księga do użytku liturgicznego zawierająca melodie chorałowe do stałych i zmiennych części Mszy św. Rubrycela (kalendarz liturgiczny, dyrektorium) - Ujęte w formie kalendarza wskazówki i przepisy odnoszące się do odprawiania Mszy św., Liturgii godzin i innych nabożeństw. SYMBOLE I ZNAKI Adoracja - oddanie czci, uwielbienie, uniżenie się przed Bogiem, hołd oddawany Bogu. Absolucja - (rozgrzeszenie) - udzielane przez kapłana w sakramencie pokuty odpuszczenie grzechów. Chleb - W liturgii używany jest niekwaszony chleb przyrządzany z mąki pszennej. Symbol życia, pożywienia, “chleba z nieba”. W Eucharystii Chleb staje się Ciałem Chrystusa. Kolory liturgiczne - Wyrażają charakter danego dnia, święta czy innego obchodu liturgicznego. Do kolorów liturgicznych zaliczamy: biały, czerwony, zielony, fioletowy, różowy i czarny. Złożenie rąk - Gest modlitewny wyrażający wzniesienie modlitwy do Boga, gest poddaństwa oraz nie zajmowania się niczym innym wobec Boga. Cisza (milczenie) - Czas w liturgii, podczas którego człowiek kontempluje to, co ujrzał i usłyszał. Postawa siedząca - Postawa ta związana jest w liturgii z wewnętrznym odprężeniem dla słuchania i rozważania słowa Bożego. Jest też postawą godności i władzy, którą zazwyczaj sprawowano na siedząco. Postawa stojąca - Zasadnicza postawa człowieka wolnego wyrażająca cześć i szacunek, gotowość służenia, słuchania i wypełniania Bożych nakazów. Jest to również postawa paschalna wyrażająca radość ze zmartwychwstania i czujnego oczekiwania na powtórne przyjście Chrystusa. Postawa klęcząca - Postawa wyrażająca pokorne uwielbienie, uniżenie się, oddanie najwyższej czci, uznania ograniczoności i zależności. Ma również charakter adoracyjny i pokutny. Dziękczynienie - Każda liturgia jest składaniem Bogu dziękczynienia, szczególnie Msza św., pod której koniec, po przyjęciu Komunii świętej, składamy dziękczynienie, czyli trwamy przez chwilę w ciszy i na modlitwie. Wino - Istotny składnik Eucharystii, symbolizujący doskonałą naturę Boską. Nadto wino jest symbolem radości życia i obfitości duchowych darów. Bicie się w piersi - Wyraz samo obwinienia się, uznania swej niegodziwości, słabości i grzeszności wobec Boga i wspólnoty. Rozkładanie rąk - Gest modlitewny uznający bezradność wobec Boga, znak podniesienia ducha ku Bogu. Również postawa uwielbienia, wychwalania, prośby o dary łaski i błogosławieństwa. Credo - Wyznanie wiary; dłuższa wersja to Apostolskie Wyznanie Wiary (podczas Mszy św.), a krótsza to Skład Apostolski. Woda - Dolewana do wina podczas przygotowania darów oznacza grzeszną naturę ludzką. Poza tym oznacza życie, źródło płodności i oczyszczenia, np.: podczas chrztu, aspersji. INRI - Skrót napisu: “Jezus Nazareński, Król Żydowski”; napis umieszczony w trzech językach (aramejskim, greckim i łacińskim) na krzyżu przez Piłata, jako obwieszczenie winy Skazanego. Insygnia - Oznaki godności i władzy kościelnej, np.: dla biskupa mitra i pastorał. Znak krzyża - Krzyż dla chrześcijan jest znakiem odkupienia. Uczynienie znaku krzyża oznacza wezwanie jego wyzwalającej mocy. Nade wszystko znak krzyża jest najkrótszym wyznaniem wiary w Trójcę św. i w odkupienie przez Chrystusa. Skłony - (pokłon, ukłon) Postawa wyrażająca pokorę, uniżenie się, oddanie szacunku przez “zmniejszenie” siebie samego. Obmycie rąk - Znaczenie tego gestu dobrze wyraża modlitwa kapłana zaczerpnięta z Księgi Psalmów: “Obmyj mnie, Panie, z mojej winy i oczyść mnie z grzechu mojego”. NAZWY Akolita - posługujący w liturgii (przygotowuje ołtarz i dary ofiarne oraz pomaga w Rozdawaniu Komunii Św.) Agnus Dei - "Baranek Boży" AMEN - Uroczyste potwierdzenie: "Niech tak się stanie!" lub "Tak, wierzę w to!" ANIOŁ PAŃSKI - modlitwa odmawiana rano, w południe i wieczorem dla uczczenia Wcielenia Bożego i macierzyństwa Najświętszej Maryi Panny. ANTYFONA - refren rozpoczynający i kończący psalm w liturgii godzin, używany też podczas Mszy św. i w nieszporach. Adwent - czas przygotowania do świąt Bożego Narodzenia a także oczekiwanie na przyjście Chrystusa przy końcu czasów (paruzja). APOSTOLAT - urząd głoszenia Ewangelii i posługa sakramentalna(duchownego), w przypadku świeckich - czynne zaangażowanie w Kościele poprzez przykład życia i modlitwę. APOSTOŁ - najbliższy współpracownik Jezusa (świadek całego czasu, "kiedy Pan Jezus przebywał z nami... aż do dnia, w którym został wzięty od nas do nieba "Dz 1,21n). ALUMN, KLERYK - student Seminarium Duchownego APOKRYFY - księgi wczesnochrześcijańskie tematycznie związane z Pismem Św.(często zawierają opisy z życia Pana Jezusa). Katafalk - Zazwyczaj drewniane lub metalowe podwyższenie w kształcie skrzyni, pomalowane na czarno lub fioletowo, często ozdobione symbolami śmierci i zmartwychwstania, na którym umieszcza się trumnę podczas nabożeństwa pogrzebowego. Wieczna lampka - Czerwone światło palące się dniem i nocą, umieszczane w pobliżu tabernakulum wskazujące, że jest w nim przechowywany Najświętszy Sakrament. Sanctissimum - Łacińska nazwa Najświętszego Sakramentu, znacząca “najświętszy”. Woda święcona - Woda pobłogosławiona przez kapłana i używana do pokropienia osób, przedmiotów i miejsc. Symbolizuje duchowe oczyszczenie lub przypomina sakrament chrztu (aspersja). Paschał (świeca wielkanocna) - Dużych rozmiarów świeca, ozdobiona wyrytym krzyżem, pięcioma ziarnami kadzidła, bieżącą datą roku oraz greckimi literami A i ?. Jest symbolem zmartwychwstałego Chrystusa Pana. Relikwie - Śmiertelne szczątki świętego, także części jego ubioru i służące mu do użytku przedmioty, które traktuje się ze czcią, ze względu na osobę świętego, z którym te przedmioty były związane. Zacheuszki - Dwanaście lub cztery świeczników przymocowanych do ścian kościoła w miejscach, gdzie znajduje się tyleż samo małych krzyżyków, które to miejsca namaścił biskup podczas konsekracji kościoła. Symbolizują, że kościół powstał na fundamencie apostołów. Lavabo (ablucja) - Rzeczywiste lub symboliczne obrzędowe obmycie ciała lub części ciała bądź przedmiotów kultu. Profanacja (zbezczeszczenie) - Znieważenie miejsca albo przedmiotu kultu (np.: cmentarza, kościoła) przez niegodne czyny połączone ze zgorszeniem wiernych. Miejsca i przedmioty zbezczeszczone muszą być na nowo przyjęte do kultu sakralnego. Najcięższą profanacją jest znieważenie Najświętszych Postaci eucharystycznych. Formularz mszalny - Zmienne i stałe teksty liturgiczne dostosowane do charakteru obchodu liturgicznego (święta, wspomnienia), obejmujące modlitwy przewodniczenia, antyfony, czytania, prefacje i inne modlitwy oraz formuły stosowane w trakcie liturgii. Krzyżmo - Mieszanina oliwy i wonnych substancji, poświęcona przez biskupa na rannej Mszy św. w Wielki Czwartek (Msza krzyżma), używana do udzielania chrztu, namaszczenia chorych, konsekracji kościołów i ołtarzy. Katechumenat - W starożytnym Kościele czas, w którym kandydaci do chrztu przygotowywali się do jego przyjęcia poprzez pogłębianie wiary, lekturę Pisma św., zaznajamianie się z nauką Kościoła i ucząc się życia we wspólnocie chrześcijańskiej. Dziś popularny jest neokatechumenat, czyli czas pogłębiania wiary we wspólnocie przez tych, którzy już przyjęli chrzest. Ablucja (lavabo) - Rzeczywiste lub symboliczne obrzędowe obmycie ciała lub części ciała bądź przedmiotów kultu. Kadzidło - Wonna mieszanina żywicy i ziół, spalana w kadzielnicy podczas celebracji liturgicznych, np. na Mszy św., na okadzenie księgi Ewangelii, paschału, biskupa itd. Olej chorych - Wonna oliwa używana do obrzędu namaszczenia chorych. Obrzęd ten ma duchowo umocnić chorego. Olej katechumenów - Wonny olej używany do udzielania sakramentów, np.: sakramentu chrztu. Hostia - Okrągły, cienki i biały opłatek chleba upieczony z mąki pszennej rozrobionej w wodzie, który w czasie Eucharystii zostaje słowami konsekracji przemieniony w Ciało Chrystusa. Homagium - Hołd posłuszeństwa i wierności składany papieżowi przez kardynałów (np.: po wyborze na Urząd Piotrowy) lub biskupowi przez duchowieństwo podczas ingresu. Partykuła - Cząsteczka Chleba eucharystycznego lub kropla Krwi Pańskiej. Kościół bardzo dba o to, żeby partykuły Świętych Postaci nie zostały zaniedbane czy upuszczone, dlatego stosuje się korporał, puryfikację, ablucję itd. Taca (kolekta) - Nazwa zbiórki ofiar, najczęściej pieniężnych, podczas Mszy św. na potrzeby kościoła lub wspólnoty. Komunikant - Okrągły, cienki i biały, mniejszy od Hostii, opłatek chleba upieczony z mąki pszennej rozrobionej w wodzie, który w czasie Eucharystii zostaje słowami konsekracji przemieniony w Ciało Chrystusa. Ingres - Uroczyste i oficjalne przybycie nowego biskupa do swojej diecezji z procesjonalnym wejściem do katedry. Komentarze Brak dodanych komentarzy. Może czas dodać swój? Dodaj komentarz Zaloguj się, aby móc dodać komentarz. Oceny Tylko zarejestrowani użytkownicy mogą oceniać zawartość stronyZaloguj się lub zarejestruj, żeby móc zagłosować. Brak ocen. Może czas dodać swoją? św. Tomasz Ap. Wszechmogący Boże, z radością oddajemy cześć świętemu Tomaszowi, Apostołowi, przez jego wstawiennictwo zachowaj naszą wiarę, abyśmy jak on uznali Twojego Syna za naszego Pana i mieli życie w imię Jezusa Chrystusa. Który żyje i króluje na wieki wieków. Amen. Logowanie Muzeum Droga Krzyżowa Kaplica-grobowiec Piotra Biskup zerwał gałązkę lipy i wsadził ją wierzchołkiem w ziemię w pobliżu grobu, rzekł: Rośnij na pamiątkę! Lipa, która robiła wrażenie drzewa rosnącego korzeniami do góry, dotrwała do 1930 roku. Zniszczyła ją burza. Herb Gminy Msze Św. w niedzielę Msze św. w niedzielę Piotrawin: Zgoda: Kępa Gostecka: Różaniec: (w niedzielę Msza św. do Miłosierdzia Bożego: I niedziela miesiąca godz. Msza św. przez wstawiennictwo św. Stanisława: II sobota miesiąca godz. Godzina Miłosierdzia: Niedziela godz. Administracja strony Marek Jakoniuk Proszę o rzeczowe uwagi e - mail Szaty i stroje liturgiczne Alba - Biała, długa, najczęściej płócienna spodnia szata liturgiczna. Biret - Nakrycie głowy katolickich duchownych w kształcie czterokątnej, sztywnej czapeczki z trzema lub czterema rogami i pomponem. Cingulum (pasek) - (pasek, sznur) cingulum przepasuje się albę. Zwykle białe, choć może być w kolorze dnia. Dalmatyka - wierzchnia, ozdobna szata liturgiczna diakona podobna do ornatu, ale posiadająca rozcięte rękawy. Dystynktorium - wzorowany na krzyżu biskupim ozdobny, metalowy emblemat w kształcie krzyża lub medalionu używany przez kanoników do uroczystego lub chórowego stroju. Habit - ubiór noszony przez zakonników i zakonnice chrześcijańskie. Humerał - płócienna szata liturgiczna w kształcie prostokątnej chusty zaopatrzonej w sznurki, nakładana na ramiona pod albę. Infuła - (mitra) liturgiczne nakrycie głowy biskupa (opata). Składa się z dwu sztywnych tarcz z przedniej i tylniej strony oraz z dwu zwisających z tyłu wstęg. Kapa - wierzchnia, ozdobna szata liturgiczna w kształcie półkolistego płaszcza zapinanego na piersiach klamrą. Używana przy procesjach, sprawowaniu sakramentów i sakramentaliów z wyjątkiem Mszy św. Komża - sięgająca najdalej do kolan, niekiedy ozdobiona, biała, płócienna szata używana podczas wykonywania czynności liturgicznych. Mitra - (infuła) liturgiczne nakrycie głowy biskupa (opata). Składa się z dwu sztywnych tarcz z przedniej i tylniej strony oraz z dwu zwisających z tyłu wstęg. Mucet - pelerynka sięgająca do łokci, z przodu najczęściej zapinana na guziczki, będąca oznaką władzy, noszona przez papieża, kardynałów, biskupów a także duchownych, którzy otrzymali taki przywilej (kanonicy niektórych kapituł). Ornat - wierzchnia, ozdobna szata liturgiczna używana przez kapłana, zasadniczo do sprawowania Mszy Św. Paliusz - biała, wełniana taśma ozdobiona sześcioma krzyżykami z czarnego materiału, mającą formę naszyjnika o dwu zakończeniach. Noszą go: papież, patriarchowie, prymasi i metropolici. Pastorał - (baculus), element stroju liturgicznego, długa, ozdobna laska, będąca oznaką władzy pasterskiej. Biskupi i opaci używają pastorału zakończonego spiralą, papież zaś, zwieńczonego krzyżem. Pektorał - ozdobny krzyż noszony na piersiach przez biskupów. Piuska - okrągła, niewielka czapeczka, dla papieża w kolorze białym, kardynałów purpurowym, biskupów fioletowym i opatów w kolorze habitu. Pontyfikalia - oznaki godności biskupiej, noszone podczas uroczystych liturgii: mitra, pastorał, piuska, pektorał oraz pierścień. Rokieta - rodzaj komży o wąskich rękawach, podbitej najczęściej fioletową tkaniną, noszonej przez prałatów i kanoników jako strój chórowy lub na uroczystościach. Stuła - element stroju liturgicznego w kształcie szarfy używany przez duchownych jako znak władzy kapłańskiej. Sutanna - strój duchownych; długa, sięgająca do kostek suknia z niskim, stojącym kołnierzykiem, zapinana z przodu na rząd małych guzików. Kapłani noszą sutanny czarne, biskupi fioletowe, kardynałowi purpurowe. Nadto niektórzy kapłani (kanonicy, prałaci) mają przywilej noszenia sutanny fioletowej, bądź z fioletowymi dodatkami (pas, mucet). Szkaplerz - szeroki pas materiału z przodu i z tyłu, zakładany na habit, oznaka czci dla Matki Bożej. Może też występować w postaci skórzanego medalika szkaplerznego noszonego również przez świeckich pod ubraniem. Welon - chusta do zasłaniania; wyraz czci, przede wszystkim jako welon naramienny używany przez błogosławiącego monstrancją. Kolory szat i ich symbolika Biały - kolor radości: - Boże Narodzenie i okres Bożego Narodzenia; - Uroczystość Zmartwychwstania i okres Wielkanocny; - Święta ku czci Chrystusa; - Święta ku czci Świętych (którzy nie byli męczennikami). Czerwony - kolor krwi, ognia, miłości, królewski: - Niedziela Palmowa; - Wielki Piątek; - Uroczystość Zesłania Ducha Świętego; - Święta ku czci Świętych Męczenników. Fioletowy - kolor pokuty i żałoby: - okres Adwentu; - okres Wielkiego Postu; - podczas Mszy św. pogrzebowych. Zielony - kolor nadziei i życia: - w niedziele zwykłe; - dni powszednie okresu zwykłego w ciągu roku. Różowy - kolor radości wśród pokuty: - III Niedziela Adwentu; - IV Niedziela Wielkiego Postu. Agenda - zbiór przepisów i formuł modlitw dotyczących sprawowania sakramentów i sakramentaliów. Benedykcjonał - księga liturgiczna zawierająca teksty błogosławieństw i poświęceń osób, rzeczy i miejsc. Brewiarz - (Liturgia godzin) księga zawierająca teksty modlitw na różne pory dnia, do odmawiania których zobowiązani są duchowni. Ceremoniał - księga zawierająca przepisy i formy uroczystego sprawowania liturgii. Ewangeliarz - ozdobna księga liturgiczna zawierająca tekst Ewangelii używana podczas uroczystych celebracji liturgicznych. Kancjonał - śpiewnik zaopatrzony w zapis nutowy zawierający teksty śpiewów wykonywanych w czasie nabożeństw i czynności liturgicznych. Lekcjonarz - księga zawierająca tzw. lekcje, czyli fragmenty ze Starego i Nowego Testamentu czytane lub śpiewane, przewidziane na wszystkie dni roku liturgicznego. Mszał - księga liturgiczna zawierająca wszystkie teksty zmienne i stałe oraz przepisy potrzebne do odprawiania Mszy św. Pontyfikał - księga liturgiczna zawierająca modlitwy i sposób sprawowania sakramentów, poświęceń i błogosławieństw oraz innych czynności liturgicznych przez biskupa. Psałterz - część księgi Liturgii godzin zawierająca psalmy, podzielona na różne dni i pory dnia, w układzie czterotygodniowym. Rytuał - księga liturgiczna zawierająca teksty i wskazówki, jak kapłan powinien sprawować poszczególne sakramenty i sakramentalia, jakie winien odmawiać modlitwy podczas procesji i błogosławieństw. Naczynia i sprzęt liturgiczny Ampułki - szklane, rzadziej metalowe, małe naczynka na wodę i wino potrzebne do sprawowania Mszy św. Baldachim - ozdobna tkanina rozpięta na czterech drążkach lub daszek nad godnymi czci miejscami (ołtarz), osobami (tron biskupi), a przede wszystkim niesiony podczas procesji nad kapłanem niosącym Najświętszy Sakrament. Bursa - ozdobna, sztywna torebka z tkaniny, w której kapłan nosi Najświętszy Sakrament, np. do chorych. Chrzcielnica - zbiornik na wodę chrzcielną umieszczony w świątyni, w prezbiterium lub oddzielnej kaplicy, służący do udzielania chrztu. Dzwonki - dzwonki służące do informowania wiernych podczas sprawowania liturgii, kiedy mają usiąść lub powstać, np.: na Przeistoczenie. Gong - sprzęt składający się z dźwięczącej przy uderzeniu tarczy lub kilku tarcz oraz pałeczki. Używany jest głównie podczas Przeistoczenia. Kadzielnica - (trybularz) metalowe naczynie umocowane na łańcuszkach, zamykane perforowaną pokrywką, w którym spala się kadzidło. Kielich - naczynie liturgiczne wykonane ze szlachetnych metali, często bogato zdobione, używane podczas Mszy św. do konsekracji wina. Składa się z czary (wewnątrz pozłacanej lub posrebrzanej) stopki i łączącego je trzonu. Kociołek - naczynie z uchwytem na wodę święconą używaną do poświęceń i aspersji. Wraz z kociołkiem używa się kropidła. Koładka - (grzechotka) drewniany przyrząd składający się z młoteczka, podstawki i rączki, używany zamiast dzwonków i gongu od Wielkiego Czwartku do Wigilii Paschalnej. Korporał - kwadratowy kawałek lnianego, białego płótna, składany na dziewięć części, na którym stawia się naczynia z Najświętszymi Postaciami, w celu uchronienia przed upadkiem świętych partykuł. Kredencja - stolik znajdujący się zwykle w prezbiterium, na którym umieszcza się naczynia używane podczas Mszy św. (kielich, ampułki), oraz na którym można dokonywać puryfikacji. Kustodia - niewielkie, najczęściej przeszklone naczynie, w którym przechowywana jest Hostia przeznaczona do wystawienia w monstrancji. Lawaterz - naczynie z wodą służące do dokonywania rytualnych obmyć. Łódka - (navicula) naczynie na kadzidło, nazwane tak z powodu swojego kształtu, zaopatrzone w łyżeczkę do nasypywania kadzidła do trybularza. Melchizedek - rozwierany uchwyt w kształcie księżyca do przytrzymywania Hostii w kustodii i monstrancji. Monstrancja - ozdobne, drogocenne naczynie liturgiczne, w którym wystawia się Najświętszy Sakrament do publicznej adoracji lub na procesję eucharystyczną. Palka - kwadratowy, usztywniany kawałek płótna, służący do nakrycia kielicha mszalnego w celu uchronienia Najświętszej Krwi przed zabrudzeniem. Patena - naczynie na hostię w kształcie niewielkiego talerzyka lub głębszego naczynia. Wykonane jest ze szlachetnego metalu, często ozdobione. Pulpit - drewniana, metalowa lub plastikowa podstawka do mszału stawiana na ołtarzu. Puryfikaterz - mały, biały, złożony na trzy części prostokątny kawałek płótna lnianego bądź konopnego, służący do puryfikacji, czyli do wycierania naczyń liturgicznych i palców celebransa. Puszka - zdobione naczynie w kształcie kielicha zaopatrzonego w przykrywkę, służące do przechowywania Najświętszego Sakramentu i rozdzielania Go wiernym. Sygnaturka - dzwonek wejściowy, umieszczony zazwyczaj przy wyjściu z zakrystii do prezbiterium używany do informowania zgromadzonych wiernych, że rozpoczyna się procesja do ołtarza, a wraz z nią liturgia. Trybularz - (kadzielnica) metalowe naczynie umocowane na łańcuszkach, zamykane perforowaną przykrywką, w którym spala się kadzidło. Vasculum - małe naczyńko zaopatrzone w przykrywkę, stojące obok tabernakulum, a służące do obmycia z partykuł rąk kapłana. ABSOLUCJA (rozgrzeszenie) - udzielane przez kapłana w sakramencie pokuty odpuszczenie grzechów. ADORACJA - oddanie czci, uwielbienie, uniżenie się przed Bogiem, hołd oddawany Bogu. AKOLITA - posługujący w liturgii (przygotowuje ołtarz i dary ofiarne oraz pomaga w Rozdawaniu Komunii św. i udzielaniu Komunii chorych). AKOLITKI - lichtarze z płonącymi świecami używane w czasie czytania Ewangelii oraz w procesjach niesione obok krzyża. ALBA - długa, biała spodnia szata liturgiczna (kapłana i służby liturgicznej w czasie liturgii) ,symbolizująca łaskę chrztu św. ALUMN - student Seminarium Duchownego (częściej używa się określenia kleryk). AMBONA - miejsce do czytań biblijnych oraz wygłaszania homilii (kazań), dziś najczęściej pulpit zwany ambonką usytuowany w prezbiterium. AMPUŁKI - są to naczynia liturgiczne w kształcie małych dzbanuszków w których podaje się wino i wodę do mszy św. ANIOŁ PAŃSKI - modlitwa odmawiana rano, w południe i wieczorem dla uczczenia Wcielenia Bożego i macierzyństwa Najświętszej Maryi Panny. ANTYFONA - refren rozpoczynający i kończący psalm w liturgii godzin, używany też podczas Mszy św. i w nieszporach. APOKRYFY - księgi wczesnochrześcijańskie tematycznie związane z Pismem św. (często zawierają opisy z życia Pana Jezusa). APOSTOLAT - urząd głoszenia Ewangelii i posługa sakramentalna (duchownego), w przypadku świeckich - czynne zaangażowanie w Kościele poprzez przykład życia i modlitwę. APSYDA - półkolista wnęka w ścianie kościoła lub kaplicy, zwykle w niej miejsce na tabernakulum lub krzesła dla kapłana. ARCHIDIECEZJA - jednostka terytorialna administracji kościelnej. ARCYBISKUP - tytuł biskupa stojącego na czele archidiecezji (metropolii). ASPERSJA - liturgiczne pokropienie wiernych wodą święconą jako przypomnienie chrztu, jego skutków i zobowiązań. ASYSTA - diakon lub dwaj diakoni towarzyszący biskupowi bądź kapłanowi w uroczystej celebracji. AUREOLA - koło otaczające głowy świętych (symbolizujące świętość). BALDACHIM - ozdobny daszek lub ozdobna osłona z materiału nad godnymi czci miejscami i osobami, przede wszystkim jako osłona niesiona nad Najświętszym Sakramentem. BAPTYSTERIUM - wolno stojąca kaplica chrzcielna lub element dawnych kościołów biskupich, w kościołach parafialnych przeważnie tylko chrzcielnica. BAZYLIKA - w sensie architektonicznym - kościół wielonawowy (nawa główna wyższa od naw bocznych), basilica minor - tytuł nadawany znaczniejszym kościołom. BEATYFIKACJA - uznanie za błogosławioną, osobę zmarłą w opinii świętości (poprzedzone procesem beatyfikacyjnym) BIBLIA - Pismo Święte - zbiór ksiąg napisanych pod natchnieniem Ducha Świętego zawierających słowo skierowane do ludzi przez Boga. BIERZMOWANIE - sakrament wtajemniczenia chrześcijańskiego, w którym człowiek otrzymuje w szczególny sposób Ducha Świętego. BINACJA - dwukrotne odprawianie Mszy św. jednego dnia (prawa binacji udziela Biskup). BIRET - nakrycie głowy duchownych katolickich. BISKUP - zwierzchnik Kościoła lokalnego (diecezji), który przewodniczy wspólnocie wiernych mocą bezpośredniego apostolskiego pełnomocnictwa. BŁOGOSŁAWIEŃSTWO - życzenie uzyskania specjalnej przychylności Bożej dla jednostki, wspólnoty lub rzeczy przez odpowiednie słowa i towarzyszące im gesty sakralne, modlitwa nad rzeczą lub osobą w celu uproszenia pomocy od Boga. BREWIARZ - księga do odprawiania modlitwy uświęcenia dnia (liturgii godzin) przez duchownych i świeckich. BURSA - sztywna torebka do zawieszenia na szyi, na naczynie z Komunią chorych. CARITAS - czynne praktykowanie chrześcijańskiej miłości bliźniego lub organizacja dobroczynna działająca w Kościele. CELEBRANS - osoba przewodnicząca zgromadzeniu liturgicznemu (najczęściej kapłan). CEREMONIARZ - osoba przygotowująca i koordynująca różne posługi oraz dbająca o spokojny, harmonijny przebieg uroczystości. CHORAŁ - oficjalny śpiew Kościoła (jednogłosowy), lub księga zawierająca śpiewy liturgiczne. CHRZEST - pierwszy i najpotrzebniejszy sakrament, uwalnia od grzechu pierworodnego i wszystkich innych grzechów i włącza do Kościoła. CHRZEŚCIJAŃSTWO - religia założona przez Jezusa Chrystusa. W ciągu wieków swej historii rozpadło się na: Katolicyzm, Prawosławie, Protestantyzm. CIEMNICA - miejsce w kościele gdzie przechowuje się Najświętszy Sakrament w noc z Wielkiego Czwartku na Wielki Piątek. CINGULUM - pasek służący do przepasywania alby, element stroju liturgicznego. CREDO - wyznanie wiary (łac.. credo - wierzę). CUSTODIA (kustodia) - naczynie, w którym przechowuje się Najświętszą Hostię do wystawienia w monstrancji. CYBORIUM - puszka (naczynie) do przechowywania Eucharystii pod postacią chleba. DARY OFIARNE - rzeczy i akty wewnętrzne, które człowiek składa Bogu w czasie Mszy św. Przede wszystkim są to dary chleba i wina, które oznaczają wszelką ofiarę człowieka. Dzwonki ołtarzowe -pojawiły się w liturgii w wieku XIII, zwracają uwagę wiernych na zmianę postawy liturgicznej, zwołują lud i wielbią dźwiękiem Boga. HOMILIA - (kazanie) jest to słowo kapłana skierowane do wiernych na tle usłyszanych czytań biblijnych. HYMN - uroczysta pieśń śpiewana na cześć Boga lub świętych. KIELICH - jest to naczynie liturgiczne w którym w czasie mszy św. składa się wino do konsekracji. KOMŻA - krótsza szata liturgiczna, zawsze koloru białego; od IX wieku strój ministranta. KUSTODIA -jest to mała puszka, w niej przechowuje się Najświętszą Hostię przeznaczoną do monstrancji. LEKCJONARZ -księga zawierająca czytania biblijne na poszczególne dni w roku. MINISTRANT - członek ludu Bożego, który w czasie sprawowania liturgicznych obrzędów spełnia posługę pomocniczą w sposób określony przepisami Kościoła. MONSTRANCJA - przedmiot liturgiczny w którym umieszcza się Hostię celem adoracji lub procesji. ODPUST PARAFIALNY - uroczystość, w której parafia w sposób szczególny czci swego Patrona. OŁTARZ - jest to stół na którym składa się Najświętszą Ofiarę i przy którym rozdziela się Ciało Pańskie. ORACJA - uroczysta modlitwa odmawiana przez kapłana w imieniu wiernych. ORNAT - wierzchnia ozdobna szata liturgiczna kapłana odprawiającego Mszę św. PALKA - służy do nakrycia kielicha mszalnego; kwadratowy kawałek usztywnionego płótna. PASCHAŁ - świeca symbolizująca Zmartwychwstałego Chrystusa. PASTORAŁ - ozdobna laska używana przez biskupa jako symbol posługi pasterskiej otrzymanej od Chrystusa. PATENA - naczynie liturgiczne, na którym składa się w czasie Mszy św. chleb do konsekracji. PREZBITERIUM - część kościoła, w której znajduje się ołtarz główny. PROCESJA - uroczysty pochód religijny połączony ze śpiewem. RESPONSORIUM - powtarzane wersety psalmu stanowiące odpowiedź człowieka na Słowo Boże. SANCTISSIMUM - łacińska nazwa Najświętszego Sakramentu. SŁUŻBA LITURGICZNA - zespół ludzi, chłopców i dziewcząt, którzy w czasie sprawowania liturgicznych obrzędów spełniają posługę w sposób określony przepisami Kościoła. STUŁA - część stroju liturgicznego - znak władzy kapłańskiej. ŚWIĄTYNIA - miejsce gdzie Bóg jest szczególnie obecny i czczony. TABERNAKULUM - miejsce w kościele, w którym przechowuje się Najświętszy Sakrament WELON NA KIELICH - tkanina (chusta), którą nakryty jest kielich do momentu przygotowania darów ofiarnych; ponownie kielich nakrywa się tym welonem po Komunii św. WIERNOŚĆ SŁOWU - dobry ministrant to taki który w życiu codziennym dotrzymuje Panu Bogu i ludziom obiecanego słowa. WODA ŚWIĘCONA - jest wodą pobłogosławioną przez kapłana, przeznaczoną do czynności liturgicznych. Papież Franciszek na zakończenie Drogi Krzyżowej w rzymskim Koloseum w Wielki Piątek wyraził wstyd za popełnione przez ludzi grzechy, zdradę Jezusa i poprosił o przebaczenie. Papież mówił o wstydzie za zniszczenia, przemoc, prześladowania, śmierć nabożeństwie i wysłuchaniu rozważań przy 14 stacjach papież wygłosił przemówienie, w którym zwrócił się do Jezusa: "Chryste, pozostawiony sam sobie, zdradzony nawet przez swoich i sprzedany". "Chryste, nasz jedyny Zbawicielu, wracamy do Ciebie także w tym roku z oczami opuszczonymi ze wstydu i z sercem pełnym nadziei; ze wstydu za wszystkie obrazy spustoszeń, zniszczeń i katastrof morskich, jakie stały się codziennością naszego życia" - mówił Franciszek. Następnie dodał: "Ze wstydu za niewinną krew przelewaną każdego dnia przez kobiety, dzieci, imigrantów i osoby prześladowane z powodu koloru ich skóry lub przynależności etnicznej i społecznej oraz ich wiarę w Ciebie". Papież podkreślał: wyrażamy wstyd "za nasze milczenie w obliczu niesprawiedliwości, za nasze ręce leniwe w dawaniu i zachłanne w wyrywaniu i zdobywaniu, za nasz donośny głos w obronie własnych interesów i nieśmiały w mówieniu o innych, za nasze stopy szybkie na drodze zła i sparaliżowane na ścieżce dobra". "Wstyd za wszystkie razy, gdy my biskupi, księża, konsekrowani i konsekrowane wywołaliśmy zgorszenie i zraniliśmy Twoje ciało - Kościół i zapomnieliśmy o naszej pierwszej miłości, pierwszym entuzjazmie i naszym całkowitym oddaniu pozwalając na to, aby zardzewiało nasze serce i nasze uświęcenie" - powiedział Franciszek. Mówił następnie o nadziei na to, że "dobro zwycięży mimo pozornej klęski". Papież modlił się do Jezusa: "Prosimy Cię, abyś pamiętał o naszych braciach zmiażdżonych przez przemoc, obojętność i wojnę. Prosimy Cię, byś rozerwał łańcuchy, które sprawiają, że jesteśmy więźniami w naszym egoizmie, naszej dobrowolnej ślepocie i w próżności naszych kalkulacji". "O Chryste, prosimy Cię, naucz nas nie wstydzić się nigdy Twego krzyża i nie wykorzystywać go instrumentalnie, ale go czcić i adorować, bo nim ukazałeś potworność naszych grzechów, wielkość Twojej miłości, niesprawiedliwość naszych osądów i potęgę Twojego miłosierdzia" - zakończył Franciszek. Nabożeństwu, na którym wokół antycznego amfiteatru zgromadziły się dziesiątki tysięcy ludzi, towarzyszyły nadzwyczajne środki bezpieczeństwa w związku z zagrożeniem terrorystycznym. Przy kolejnych stacjach krzyż nieśli: papieski wikariusz dla diecezji rzymskiej kardynał Agostino Vallini, rodzina z Wiecznego Miasta, osoba niepełnosprawna i jej opiekunowie. Przy czwartej stacji krzyż niosła Polka Aleksandra Magda, studentka rzymskiego uniwersytetu La Sapienza, a przy następnych - zakonnice i osoby świeckie z Afryki, z Chin, Izraela, Argentyny. Krzyż wzięły do rąk również osoby z Egiptu, Portugalii i Kolumbii, a więc z krajów, które papież w tej właśnie kolejności odwiedzi w tym roku. Tekst rozważań napisała na prośbę papieża francuska biblistka prof. Anne-Marie Pelletier, laureatka Nagrody Ratzingera, przyznawanej przez fundację imienia emerytowanego papieża. W rozważaniach profesor Pelletier przedstawiła obraz świata pełen dramatów i bólu. Wspomniała o ofiarach przemocy i wojen, gwałtach popełnianych na dzieciach, cierpieniach kobiet, torturach i uchodźcach na przepełnionych łodziach. Modlono się o wyzwolenie spod „tyranii kłamstwa” na świecie, którą „każą nam wychwalać możni, byśmy sami uganiali się za fałszywą chwałą”. Mowa była o potrzebie zachowania wiary w godzinach ciemności i „nadziei wbrew nadziei”. Na papieskim profilu na Twitterze ukazały się tuż przed Drogą Krzyżową następujące słowa Franciszka: "Krzyżu Chrystusa, naucz nas, że wschód słońca jest silniejszy od ciemności nocy, a odwieczna miłość Boga zawsze zwycięża". Z Rzymu Sylwia Wysocka (PAP) sw/ sp/

ozdobny krzyż noszony przez papieża